Dennis Wiersma, regisseur en hoofdpersoon van zijn eigen politieke film

Onderwijsminister Dennis Wiersma was een politieke belofte, dat dacht de VVD en ik dacht het ook wel, als niet-ingevoerde burger. Maar nu er almaar meer bekend wordt over zijn maniakale leiderschapsstijl, begin ik me af te vragen hoe dat beeld van veelbelovendheid kon ontstaan. En ik denk dat dat meteen ook de bredere betekenis van zijn ontmaskering is: als alles in de politiek draait om de beeldvorming, zullen er steeds weer ballonnen vol opgeblazen ego uit elkaar knappen. Waarna weer nieuwe ladingen beeldvorming nodig zijn om de schade te herstellen, enzovoorts.

Het woord ‘ontmaskering’ klinkt misschien te hard, maar het gaat mij om het verschil tussen iemands optreden voor en achter de schermen. Het sociale leven dwingt ons allemaal in zekere mate tot het dragen van een masker, dat geldt voor ministers des te meer, maar het wordt problematisch als blijkt dat er echte rottigheid achter schuilgaat. Een minister die schreeuwt buiten het zicht van de camera’s, medewerkers uitscheldt en wegjaagt, en woedend met deuren slaat, kan best goede ideeën hebben, maar hij ondermijnt die door zijn ontspoorde bewijsdrift.

Soms te fel?

Eerder gaf Wiersma toe dat hij ‘soms te fel’ was geweest tegen zijn ambtenaren, maar NRC kwam vrijdag met een stuk waaruit blijkt dat hij in zijn profileringsdrang mensen vernedert. “Soms te fel?”, reageert een communicatie-medewerker. “Eerder elke dag over grenzen heengaan.” Het is een patroon, constateert NRC, dat al begon toen Wiersma in 2019 Kamerlid werd. In vier jaar tijd versleet hij vier persoonlijke medewerkers, van wie de eerste regelmatig huilend op de gang of bij de wc werd aangetroffen. Wiersma werd op zijn gedrag aangesproken, maar gedroeg zich als staatssecretaris en minister niet anders. Acht communicatiemedewerkers zijn in zestien maanden vertrokken, op een team van negentien.

Deze negentien vormen de bv-Wiersma; zij moeten hem als merk verkopen aan het publiek. Elke dag wil hij op Instagram, LinkedIn en Twitter, en hij bemoeit zich persoonlijk met alles: “Hij herschrijft teksten, bepaalt welke invalshoek de camera moet kiezen, schuift zelf aan om foto’s, selfies, uit te kiezen”. Door regisseur en hoofdpersoon te zijn van zijn eigen politieke film, is Wiersma een sprekend voorbeeld van de publiciteitsgedreven politiek van onze tijd, daarin staat hij niet alleen. Maar hij is zo geobsedeerd door zijn eigen publieke verschijning dat hij anderen beschadigde, met alle gevolgen van dien voor, inderdaad, zijn publieke verschijning.

Maar zoals gezegd: hij staat niet alleen. De twaalf zogeheten kernministeries hebben gezamenlijk 936 communicatiemedewerkers in dienst; een beeldvormingsmachine om u tegen te zeggen. We weten dat de regering zo goed mogelijk voor de dag wil komen – burgers zijn tenslotte kiezers. Toen de notulen van het kabinetsberaad over de toeslagenaffaire werden vrijgegeven, was dit een van de pijnlijke bevindingen: beleid werd ingegeven door beeldvorming, niet door inhoud. We weten dat ook voor veel Kamerleden beeldvorming de hoogste prioriteit heeft – zie de slim geknipte filmpjes over hun spectaculaire successen in het parlement. En ten slotte weten we dat een deel van de media dit alles voedt door de jacht op ophef.

Welkom op het gemaskerde bal van de democratie.