Opinie
De zwarte lijst van belastingparadijzen vertoont grote gaten
De Europese lijst met belasting-paradijzen is schandalig incompleet, concludeert Arnold Merkies, coördinator Tax Justice NL, oud-Tweede Kamerlid SP.
De aanpak van belastingparadijzen is belangrijk in de internationale strijd tegen belastingontwijking, maar dan moet men stoppen met de politieke spelletjes over wat wel en wat geen belastingparadijzen zijn. Nu is er een Europese lijst opgesteld, maar de grootste belastingparadijzen ontbreken en worden daardoor als het ware witgewassen.
Tijdens een debat in de Tweede Kamer in 2013 werd mij gevraagd of ik Nederland een belastingparadijs vond. “Ja”, antwoordde ik, “niet voor de gewone man, maar wel voor grote bedrijven die hun winsten via Nederland laten lopen en zo voor enorme bedragen de belasting ontlopen”. Prompt diende degene die mij de vraag stelde een motie in die stelde dat Nederland geen belastingparadijs mocht worden genoemd. Tot met mijn stomme verbazing haalde de motie een grote meerderheid.
Zelf diende ik ook een motie in met het voorstel om tot een definitie te komen wat een belastingparadijs eigenlijk is. Die motie haalde het niet. Een meerderheid in de Tweede Kamer wilde dus niet vaststellen wat een belastingparadijs is, maar wist wel zeker dat Nederland het niet was en dat mensen het ook niet zo mochten noemen. Het verweer van de staatssecretaris was altijd: we sluiten ons aan bij wat de OESO er over zegt. Dat terwijl hij natuurlijk dondersgoed wist dat de lijst die deze organisatie van industrielanden er op nahield zegge en schrijve nul landen bevatte.
Nieuwe lijst
Dat een dergelijk zwarte lijst geen zin had moge duidelijk zijn. Uiteindelijk kwam de Europese Commissie na schandalen als Panama Papers en Paradise Papers dan ook met een nieuwe Europese lijst die de lijsten van de lidstaten zou kunnen vervangen. Andere Europese landen hadden in tegenstelling tot Nederland namelijk wel een zwarte lijst. Nadat deze Europese lijst achter de schermen zwaar was belobbyd bleef er maar een handjevol landen over. Onlangs zijn er weliswaar enkele landen aan toegevoegd, maar ’s werelds belangrijkste belastingparadijzen ontbreken nog altijd op de lijst: landen als Hongkong, Panama en Singapore, maar ook Europese landen die men per definitie heeft uitgesloten.
De vraag is bovendien hoeveel van de vijftien landen op de nieuwste lijst blijven staan. Van de lijst van zeventien landen die vorig jaar was opgesteld, bleven er namelijk maar vijf over. Wat een goed nieuws zou het zijn wanneer we wereldwijd werkelijk nog zo weinig belastingparadijzen zouden hebben.
De werkelijkheid is dat de lijst meer een uitkomst is van politiek getouwtrek achter gesloten deuren dan dat die gebaseerd is op een heldere definitie op basis waarvan we allemaal zelf kunnen concluderen welke landen er wel en welke er niet op horen.
Onafhankelijke instantie
Zo zouden landen per definitie op de zwarte lijst moeten komen wanneer er effectief nauwelijks belasting wordt betaald door bedrijven of wanneer ze zogeheten tax holidays geven. Daarbij wordt bedrijven beloofd dat ze tot in de verre toekomst geen belasting hoeven te betalen.
Als het Europa werkelijk menens is om belastingparadijzen aan te pakken, dan scherpt men de criteria aan en zet men landen automatisch op de lijst wanneer ze niet aan de voorwaarden voldoen. Een onafhankelijke instantie zou zich hierover moeten buigen die zich niet laat beïnvloeden door politiek machtsspel. Maar bovendien moeten we in Europa vooral onze eigen belastingparadijzen aanpakken.
Vandaag de dag laten ’s werelds grootste bedrijven nog altijd massaal hun geldstromen via landen als Nederland, Ierland en Luxemburg lopen om maar geen belasting te hoeven betalen. Wanneer we daar geen einde aan maken hebben we geen sterk verhaal naar de rest van de wereld.
Lees ook:
‘In Duitsland is het beeld van Nederland als belastingparadijs ingeslagen als een bom’
Verslaggever Jan Kleinnijenhuis is een van de drie Nederlandse journalisten die onderzoek deed naar de Paradise Papers. In de Achter de Schermen-podcast van Trouw blikken we terug op de afgelopen periode van onderzoek en publicaties, en kijken we naar de impact van zijn artikelen.
Panama Papers leiden tot eerste invallen in Nederland
De Fiod, de fiscale recherche deed in augustus 2018 diverse invallen in het kader van vijf strafrechtelijke onderzoeken naar het witwassen van 1,8 miljoen euro aan crimineel verkregen geld. De verdachten komen allemaal voor in de Panama Papers, die door deze krant in april 2016 werden gepubliceerd.
