De zuurdesemtrend heeft ook duistere kanten

Het leek zo onschuldig, dat broodbakken. Op Instagram althans, waar het vele leed dat schuilgaat achter een opgepoetste buitenkant wel vaker vakkundig buiten beeld gehouden wordt. Sinds de wereld in lockdown zit, is het aantal plaatjes van zelfgebakken broden, met name zuurdesembroden, daar geëxplodeerd. Ook Google rapporteert dat het aantal zoekopdrachten naar ‘brood’ sinds een maand records breekt. En probeer in de supermarkt nog maar eens bloem te kopen: dat is schaarser dan wc-papier.

Maar toen ik mijn vriendin onlangs liefdevol “Je bent nog meer gegroeid, jongen toch!” hoorde koeren, en ik mij realiseerde dat ze het niet tegen een van de kinderen had maar tegen de zuurdesemcultuur die sinds kort in onze keuken aan het borrelen en gisten is, realiseerde ik me dat de trend ook donkere kanten heeft.

Al springen de winnaars natuurlijk meer in het oog. Zo zag Kristen Dennis, een thuisbakker uit Chicago, haar instagramaccount de afgelopen weken doorschieten naar 200.000 volgers. Ze plaatst foto’s van broden en video’s waarin ze uitlegt hoe je je eigen zuurdesemcultuur – ‘starter’ – begint. Met zoveel volgers kun je makkelijk een ton per jaar binnentikken met gesponsorde posts, maar zakenblad Forbes concludeerde dat veel van de nieuwe ‘bread influencers’ nog twijfelen of en hoe ze toegeven aan die verleiding – de roem is nog te recent.

Want ‘onze gemeenschap is gemaakt voor dit moment’, hoor ik de presentator van ‘The ‘Sourdough Podcast’ beweren. Mensen hebben tijdens de coronapandemie ineens veel tijd, willen niet meer naar buiten en zoeken naar een scheppende bezigheid om toch iets van controle uit te oefenen.

Dat veel mensen nu specifiek met zuur­desem bezig zijn, is op nog een manier een spiegel van deze tijd. Want een starter leeft, je moet hem voeden, met bloem en water. Volgens sommige kenners heeft hij zelfs een ziel. Karl de Smedt is er zo eentje. De Belg bestiert ’s werelds grootste archief van levende zuur­desemculturen, en op zijn instagramprofiel­foto ziet hij er met zijn lange baard uit als een mysticus. “Je vertelt het deeg niet wanneer het tijd is om gevormd te worden, het deeg vertelt jou dat”, aldus De Smedt.

Onze starter heeft inmiddels een naam: Danny

Blijven we dus toch nog overgeleverd aan de grillen van microben. Dat klinkt akelig bekend. En ik heb het van dichtbij mee mogen maken.

Mijn vriendin daalde na de eerste fase, die zich in de openbaarheid van Instagram afspeelde, af in een soort aan desem gewijd deep web. Via de site desemdelen.nl regelde ze een zakje starter, daarna kreeg ze toegang tot een besloten whatsapp-groep van medegelovigen, die op gezette tijden commando’s uitspuwt voor het voeden van Danny – want ja, onze starter heeft inmiddels zelfs een naam. Sindsdien moet daarvoor alles wijken. Met de kinderen naar de speeltuin? “Nee, sorry, ik moet deze ochtend vier keer folden en stretchen.”

Het was natuurlijk een fout van mij om, in een poging haar te begrijpen, zulke termen te googelen. En al helemaal om vervolgens een hapje van het brood te proeven. Zo houd je het niet vol om de stem van de rede te blijven ­tegenover dit soort online radicalisering. Voor je het weet sta je zelf te bakken.

Seije Slager is politicoloog en redacteur van Trouw