De zinloosheid van Bachmoet doet vrezen dat de mens van nature kwaadaardig is

De menselijke conditie is de menselijke capaciteit om zich goed maar evenzeer kwaad te gedragen. Maar tussen objectieve kwalificaties als goed en kwaad ligt vaak een subjectief oordeel als een hoog opgetrokken muur. Dit was mijn eerste gedachte bij het zien van de foto die kranten maandag publiceerden en die de val van de Oekraïense stad Bachmoet symboliseert. Een Russische soldaat houdt een vlag van de Russische Federatie omhoog om de overwinning te vieren. Met zijn andere hand steekt hij een geweer in de lucht.

In de woorden van Vladimir Poetin heeft deze soldaat, na een slag die tien maanden duurde, de stad Bachmoet ‘bevrijd’. En wie een stad ‘bevrijdt’ is een held, zullen vele Russen net als hun president beamen. Het goede heeft dus gezegevierd ook al is de prijs in Russische mensenlevens enorm. Maar dat laatste zal alleen het opofferingsvermogen van de ‘bevrijders’ bevestigen en dus hun intrinsieke goedheid.

Geperverteerde federatie

Voor Oekraïners, en dus ook voor ons in het Westen, staat de foto symbool voor de kwaadaardigheid van een sterker geachte agressor. Een geperverteerde federatie die een buurland onaangekondigd binnenviel en daar al meer dan een jaar dood en verderf zaait. Het juiste morele oordeel is ontegenzeggelijk aan deze kant.

Maar tussen beide benaderingen is er ook een andere lezing. Wie de foto in zijn volledigheid aanschouwt, ziet vooral de zinloosheid van het Russische overwinningsgebaar. Onder de kisten van de soldaat ligt alleen maar puin, verwrongen metaal en misschien, onzichtbaar onder de brokstukken, de lichamen van burgers en soldaten die hun stank uitwasemen. Achter de vlag kan een glimp van een volledige vernietigde stad worden opgevangen. Er is feitelijk niets ‘bevrijd’ want er is geen stad meer. Deze plek, waar vroeger 70.000 mensen leefden, was ooit een stad die geen enkele strategische functie had in deze oorlog.

De zinloosheid van deze overwinning wordt eveneens benadrukt door de honderdduizend gedode of gewonde Russische soldaten. Alsof de inwoners van Venlo of Deventer in hun geheel van de aardbodem zouden zijn verdwenen of anders de ziekenhuizen zouden bevolken.

Er is vaak de vergelijking getrokken tussen de slag om Verdun en die om Bachmoet. In Verdun in 1916, ook gedurende hetzelfde aantal maanden als in Bachmoet, stierven 300.000 soldaten en er vielen bijna 400.000 gewonden. Erger weliswaar, maar dit was meer dan honderd jaar geleden, terwijl wij sindsdien dachten een hogere staat van beschaving te hebben bereikt. ‘Nooit meer oorlog’ riepen onze voorouders in 1918. Maar nu blijkt dat alleen de geperfectioneerde wapens anders zijn. De ruïnes, het leed en de zinloosheid zijn onveranderd gebleven.

De Franse filosoof Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) was overtuigd van de goedheid van de mens in zijn natuurtoestand. Maar eenmaal in een maatschappelijke context zou diezelfde mens zijn goedheid verliezen en gecorrumpeerd raken. Hij zette zich daarmee af tegen de Engelse filosoof Thomas Hobbes (1588-1679) die poneerde dat de mens in zijn natuurtoestand geen idee van goed kon hebben en daarom van nature kwaadaardig moest zijn. Kijkend naar de foto in Bachmoet vrees ik dat de Engelse filosoof anders dan de Franse, het gelijk aan zijn zijde heeft.

Drie keer per week werpt columnist Sylvain Ephimenco zijn blik op de actualiteit. Lees zijn columns hier terug.