De woningmarkt: een schitterende ramp waar wij veel van kunnen leren

Hartelijk welkom bij deze online-cursus ‘Problemen scheppen voor gevorderden’. Als iedereen is ingelogd kunnen we beginnen, ik mis nog wat mensen, maar niet getreurd, we gaan gewoon van start. Vandaag staat de woningmarkt op het programma, een schitterende ramp waar wij veel van kunnen leren.

Graag neem ik u om te beginnen mee naar 2015, toen minister Stef Blok de buitenlandse vastgoedbeurzen afstruinde om huizen van de Nederlandse woningcorporaties aan de man te brengen. Wij wilden er vanaf, de sociale woningbouw werd gezien als een uitwas van de verzorgingsstaat, er moest zo weinig mogelijk van overblijven, en de overheid ging dat regelen. “Ik ben de eerste minister die een heel ministerie heeft doen verdwijnen”, zei Blok in 2017 bij het opdoeken van zijn eigen departement.

Wat hem betreft had dat veel eerder moeten gebeuren. Al vanaf 1965, bij het einde van de wederopbouw, was het ministerie van VROM volgens hem overbodig. Het duurde allemaal dus veel te lang, maar de opheffing van een handig ministerie als VROM is toch wel een sterk staaltje probleemcreatie. En er zijn op dit ­gebied, moet ik zeggen, nog veel meer uitstekende resultaten bereikt.

Neem de verhuurdersheffing die de corporaties sinds 2013 moeten ­afdragen aan de staat: aanvankelijk 1,7 miljard euro per jaar, inmiddels 2 miljard. Dat geld vloeit dus van de huurders naar de schatkist. Laat het even tot je doordringen: aan de huurders met de laagste inkomens leggen we belasting op, terwijl we huiseigenaren, ook de rijken onder hen, juist aftrek van belasting gunnen. Geniaal bedacht. Minister Ollongren, die de huursector er een beetje bijdoet, is naar verluidt van plan de verhuurdersheffing met 200 miljoen euro te verlagen, maar daar hoeven we niet van in paniek te raken, dat zal het probleem niet oplossen.

Het aardige van deze aanpak is de dubbele probleemwerking, onthoud die term. En let op, hier is zelfs sprake van een drie- of vierdubbele werking. De lagere inkomens worden hard getroffen door de huurverhogingen, de middeninkomens zijn de pineut doordat ze te veel verdienen voor een sociale huurwoning, maar te weinig voor een koopwoning, terwijl op de vrije huurmarkt woekerprijzen worden gevraagd, met name in de grotere steden. En intussen wordt er veel te weinig gebouwd. Een paar cijfers: er is een tekort van 315.000 woningen, het aantal daklozen is in tien jaar verdubbeld tot 40.000, de lonen stegen sinds 1996 met 8 procent, de huren met 21 procent, en de vaart zit er nog steeds goed in: afgelopen juli hadden we de sterkste huurstijging sinds 2014.

De basis voor dit succes werd ­gelegd aan het begin van deze eeuw, er is heel wat voorbereiding aan vooraf gegaan. De excessen bij de corporaties – u kent de Maserati-kwestie – waren zeer behulpzaam, en het was natuurlijk ook de tijd waarin de markt heilig werd verklaard. “Dit hebben achtereenvolgende ministers aangegrepen om de volkshuisvesting uit te kleden”, zei een betrokkene in NRC.

Knap werk was het. Maar we ­mogen niet verslappen, er liggen ­altijd weer oplossingen op de loer.

Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt. Lees ze hier terug. Abonneer je op zijn column in onze mobiele app en lees hem als eerste.