Er dreigt een wildgroei aan tabaksverkoop elders, als supermarkten geen rookwaren mogen verkopen. Dat is te voorkomen, denkt longarts Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd.
Na het ingaan van het verbod op tabaksverkoop voor supermarkten in juli 2024 zullen andersoortige winkels, zoals bouwmarkten of kledingzaken, tabak gaan verkopen. Daar houdt het ministerie van volksgezondheid, welzijn en sport (VWS) in ieder geval rekening mee. Het verbod gaat volgens het voorgestelde wijzigingsbesluit namelijk alleen gelden voor ‘verkooppunten bedoeld voor de verkoop aan particulieren en waarvan het assortiment in overwegende mate uit eet- en drinkwaren’ bestaat.
‘Het is inderdaad mogelijk dat andere verkooppunten zullen overgaan tot de verkoop van tabak. We zullen dit de komende jaren monitoren’, schreef VWS vorig jaar aan Koninklijke Horeca Nederland. De horecavereniging stelde vragen over het besluit, omdat het verbod vanaf juli 2024 ook gaat gelden voor horeca waar alcohol wordt verkocht.
Dit betekent dat elke bouwmarkt, kledingwinkel, computerwinkel en kapperszaak kan besluiten om tabak te gaan verkopen. De handhaving van de leeftijdsgrens en het uitstal- en reclameverbod is dan helemaal niet meer te doen. Kinderen hebben gauw genoeg in de gaten bij welke winkel ze makkelijk aan tabak kunnen komen.
Effectieve controle
De enige oplossing hiervoor is een vergunningstelsel voor tabaksverkoop. Alleen zo is een effectieve controle op verkoop van tabak en andere nicotineproducten uit te oefenen. Regelmatige accijnsverhogingen en het drastisch terugdringen van het aantal verkooppunten van rookwaren zijn de twee belangrijkste instrumenten om jongeren te beschermen tegen een tabaksverslaving.
Gemiddeld hebben middelbare scholen in steden binnen 500 meter nu 3,3 tabaksverkooppunten, berekenden onderzoekers van Amsterdam UMC vorig jaar. In Rotterdam vertelden 13-jarige brugklassers mij dat ze zelf hun e-sigaretten kopen bij een Primera tegenover hun school. Tabak vergt nog steeds 20.000 vroegtijdige doden per jaar, en een veelvoud aan rokers lijdt aan chronische ziekten door het roken. De crux van een effectief tabaksontmoedigingsbeleid zit hem in het voorkomen dat er nieuwe nicotineverslaafden bijkomen. We moeten kinderen daartegen beschermen en een vergunningstelsel voor tabaksverkoop is daarbij cruciaal.
Zo’n vergunningstelsel moet regelen dat de verkoop van alle nicotineproducten voorbehouden blijft aan verkooppunten waar alléén tabaksartikelen en andere nicotineproducten mogen worden verkocht. Alleen zo is het aantal verkooppunten te beperken en zijn de locaties ervan te reguleren, dat wil zeggen niet in de buurt van scholen of met voorkeur voor de armste wijken. Met een vergunningstelsel voor een beperkt aantal verkooppunten is ook beter te controleren of deze zaken de leeftijdsgrens voor aankoop van tabak naleven.
Bescherm jongeren
Er is groot maatschappelijk draagvlak (72 procent) voor de stelling dat de verkoop van tabak beperkt moet worden tot tabaksspeciaalzaken. Het kabinet verbiedt vanaf volgend jaar de verkoop via supermarkten, maar laat pompstations tot 2030 en tabaks- en gemakszaken tot 2032 ongemoeid.
Jaarlijks terugkerend onderzoek laat zien dat minderjarigen juist daar de meeste kans krijgen om sigaretten en e-sigaretten (vapes) te kopen. Inmiddels zien we dat steeds meer supermarkten in naastgelegen panden eigen tabakszaken openen. En VWS houdt dus ook nog rekening met tabaksverkoop via andersoortige winkels.
Een vergunningstelsel is de enige werkbare oplossing tegen steeds weer nieuwe sluipwegen van de nicotine-industrie om hun producten te slijten. VWS gaat vanaf 2024 monitoren hoeveel nieuwe verkooppunten erbij komen, maar van regulering is geen sprake.
Alleen met het uitgeven van vergunningen kan de overheid in de hand houden waar en hoeveel verkooppunten er overblijven. Het gaat daarbij met name om de bescherming van jongeren, die niet op elke straathoek in de verleiding moeten komen om met roken te beginnen.
Lees ook:
‘Verkoopverbod tabak supermarkten scheelt 60.000 levens’
Het verkoopverbod van tabak in supermarkten zal ervoor zorgen dat op termijn zo’n 60.000 mensen minder overlijden aan de gevolgen van roken dan zonder het verbod.
‘Geen sigarettenverkoop meer in supermarkten vanaf 2024'
Vanaf 2024 mogen supermarkten geen sigaretten meer verkopen. Een jaar eerder zal de verkoop van tabak via internet al verboden zijn. Het kabinet zal daar vrijdag een besluit over nemen, bevestigen ingewijden. Het gaat om sigaretten, shag, sigaren en e-sigaretten.
