De praktijk in Qatar bewijst: het is een sprookje dat sport de wereld kan veranderen

Steeds als een sportevenement in een omstreden dan wel deels arm land wordt georganiseerd, klinkt ook de nobele boodschap dat het verbetering zal aanbrengen in de situatie van het zacht gezegd minder bedeelde gedeelte van de bevolking. Dat is al vaker gelogenstraft en het kan definitief worden ontkracht, nu duidelijk wordt hoe Qatar reageert na het WK voetbal, dat daar eind vorig jaar werd gehouden. Twee dagen na de WK-finale in december kregen twee internationale vakbondsfederaties die in Qatar gastarbeiders bijstonden, te verstaan dat ze in het land geen werkzaamheden meer mochten verrichten.

In Qatar werden arbeidsmigranten mede voor de bouw van accommodaties voor het toernooi uitgebuit, waarbij in de zware omstandigheden ook doden vielen. Vlak voor aanvang van het WK stemde Qatar in met verbeteringen in het arbeidssysteem, onder meer na kritische rapporten van de vakbondsfederaties. Maar nu lijkt alweer veel bij het oude.

Meedoen zou meer veranderen dan een boycot

In de maanden voor het WK, waarin de kritiek op de mensenrechtensituatie in Qatar aanzwol, spraken mensenrechtenorganisaties zich uit tegen een boycot van het toernooi. Het is beter de situatie ter plekke te aanschouwen om op basis daarvan verbeteringen af te dwingen, was hun argument. Dat werd overgenomen door verschillende voetbalbonden, waaronder de Nederlandse KNVB.

Ook dat geluid klinkt voor omstreden evenementen altijd weer. Maar de Olympische Spelen van 2022 in China hebben aan de situatie van de onderdrukte Oeigoeren natuurlijk niets veranderd, net zomin als het WK voetbal van 2010 in Zuid-Afrika dat voor de berooide inwoners van de townships aldaar heeft gedaan.

Zicht op wezenlijke verbeteringen is er niet. De voortekenen wijzen erop dat het WK voetbal in 2030 naar het evenzeer omstreden Saudi-Arabië gaat. Voorzitter Gianni Infantino van de wereldvoetbalbond Fifa, die zelf in Doha is gaan wonen, maakt vrienden in het Midden-Oosten – hij keerde zich fel tegen de kritiek op het WK in Qatar – en in armere gedeelten van de wereld. Zo hield de Fifa vorige week zijn congres in Rwanda, waar Infantino amicaal omging met president Paul Kagame, een gekend schender van mensenrechten.

Infantino zit met zijn verdeel-en-heers-politiek vast in het zadel: de Fifa boekte in de afgelopen jaren een netto-winst van 1,2 miljard euro. Infantino werd in Rwanda herbenoemd, en ook de KNVB steunde hem – waar de Noorse bond dat principieel niet deed. Het argument van de KNVB klinkt al te bekend: je kunt maar beter aan tafel blijven, dan kun je invloed uitoefenen. Zo draait de cirkel door. De praktijk in Qatar bewijst weer eens wat er van die ‘invloed’ terechtkomt. Tijd om het klip en klaar te stellen: dat sport de wereld kan veranderen, is een sprookje.