De overheid moet de huursector nationaliseren

Om te zorgen voor voldoende woongelegenheid, een grondwettelijke plicht, moet de overheid de zeggenschap opeisen over de huursector. Inclusief panden van beleggers, meent Jan de Visser, jurist en oud-wethouder ruimtelijke ordening.

Het wordt tijd dat de overheid in al deze crises een paar knopen doorhakt. Neem de plannen van minister Hugo de Jonge (volkshuisvesting). De bewindsman heeft zich voorgenomen vanuit Den Haag de strijd tegen de woningcrisis te gaan voeren. Hij wil dat de overheid de regie op de woningmarkt weer pakt (Trouw, 17 februari).

Natuurlijk is de VVD tegen. Want het plan houdt onder andere in dat de extreme huurinkomsten van beleggers op de woningmarkt worden beperkt. En als er een minimum­aantal sociale huurwoningen moet worden gebouwd, zoals De Jonge wil, zullen de achterstandswijken over heel Nederland worden uitgerold. Het zijn plannen – als weerslag op de gevolgen van liberalisatie en marktdenken – die onverteerbaar zijn voor de VVD .

De overheid verwaarloost nu haar grondwettelijke taken. Artikel 22 van de Grondwet legt het probleem van de wooncrisis simpelweg op het bordje van de overheid: ‘Bevordering van voldoende woongelegenheid is voorwerp van zorg der overheid’. Daar is geen woord Spaans bij. Het is echter lastig in te zien wat de ­overheid op dit moment zelf actief doet om voldoende en betaalbare woongelegenheid te bevorderen.

Groeiende kloof tussen de ­haves en have-nots

Mij lijkt dat er maar één ding moet gebeuren: het nationaliseren van de huursector. Het lukt mij namelijk niet om de voordelen van de vrije markt op te sommen als het gaat om huurwoningen. De nadelen zijn er wel en ze zijn groot, met name waar het gaat om de groeiende kloof tussen de ­haves en have-nots, de tweedeling op de huizenmarkt.

Beleggers hebben geen directe bemoeienis met hun huurpanden of hun huurders, en de huurders hebben meestal geen tijd, geld of energie om er iets aan te veranderen. Op dit moment lijkt het er eerder op dat het woningbeleid de kloof ­bevordert, en dat de overheid totaal geen invloed heeft op al dan niet malafide huisjesmelkers. De overheid moet daarom niet alleen de regie terugpakken; ze moet het hele pakket pakken.

Om de scheefgroei in financiële zin te beteugelen, zouden er nieuwe belastingen moeten komen op het inkomen uit verhuur. Natuurlijk mag een verhuurder verdienen aan zijn bezit en risico’s indekken, maar daar kun je normen voor afspreken met elkaar. Je kunt ook vastleggen dat die aparte belastinginkomsten worden aangewend voor de huursector (die dan in overheidshanden is). Een andere mogelijkheid is dat iedereen die vier of vijf (of een later vast te stellen aantal) woningen bezit en verhuurt, aan dezelfde regels onderworpen zal zijn als de woningbouwcorporaties.

Heeft u vijf woningen of meer in de verhuur? Dan bent u vanaf vandaag gelijkgesteld met de corporaties. Dat betekent onder andere extern toezicht. Dat zou zomaar eens een heleboel wantoestanden kunnen oplossen en voorkomen.

Men richte een aannemersbedrijf op, en ga aan de slag

Als het gaat om de 900.000 woningen die er volgens het kabinet voor 2030 moeten komen, waarvan 30 procent in de sociale sector, kan de overheid natuurlijk ook zelf gaan bouwen. Men richte een aannemersbedrijf op, en ga aan de slag. Als private partijen overheidsbeleid moeten gaan uitvoeren, dan is dat vaak tegen de hoofdprijs.

Ik zou niet weten waarom er geen overheidsbedrijf opgericht zou mogen worden dat de huizen gaat bouwen die de minister nodig zegt te hebben. Dat is prima in te passen in de vereisten die de Wet Markt en Overheid daaraan stelt.

Als de centrale overheid de huursector weer onder haar hoede neemt, kan ook de klassieke taak van de woningbouwcorporaties weer nieuw leven ingeblazen worden. Dan moeten zij net als vroeger weer de dienstbaarheid en de zorg voor betaalbare huurwoningen centraal stellen in hun beleid. Immers, zo schrijft de Grondwet voor: bevordering van voldoende woongelegenheid is voorwerp van zorg der overheid.

Hierop moet je niet bezuinigen. Nationaliseer de huursector. Dat geldt wat mij betreft ook voor andere sectoren, maar laten we gelet op de urgentie, hiermee beginnen.

Lees ook:

De Jonge wil weer grip op woningbouw, desnoods met dwang

Hoeveel huizen worden er gebouwd, waar, en voor wie? Als het aan woonminister De Jonge ligt, bepaalt de overheid dat voortaan weer. Gaat dat niet goedschiks, dan wil hij kunnen ingrijpen.

Vastgoedeigenaren moeten niet zo zielig doen

Het kabinet moet geen water bij de wijn doen in de aanpak van de veel te hoge huren. Integendeel, er mag best een schepje bovenop, vindt Woonbond-directeur Zeno Winkels.