De NS moeten zich ruimhartig tonen richting de verzetsmensen

Wie heeft er recht op een schadevergoeding van de Nederlandse Spoorwegen, die in de oorlog in opdracht van de Duitse bezetter mensen naar de nazi-kampen vervoerden? De NS dachten deze kwestie te hebben opgelost door het advies over te nemen dat een commissie onder leiding van oud-politicus Job Cohen eind juni gaf. Die stelde dat vervoerde Joden, Roma en Sinti en hun directe nabestaanden recht hadden op compensatie van de NS.

Op zich is het zeer te prijzen dat de NS, na al in 2005 excuses te hebben aangeboden, nu ook met een finan­ciële tegemoetkoming komen voor de slachtoffers of hun nabestaanden. De NS verdienden in de oorlog zo’n 2,5 miljoen euro met het vervoer naar de vernietigingskampen, nu betalen ze 40 tot 50 miljoen euro uit.

Maar waarom beperkt het spoorbedrijf de groep die ervoor in aanmerking komt tot Joden, Roma en Sinti? Gevangengenomen verzetsstrijders werden via dezelfde sporen afgevoerd en kwamen veelal niet meer terug. Nakomelingen van verzetsmensen komen nu in het geweer tegen de afwijzing van hun claims.

Onderscheid

De NS lijken hier onderscheid te willen maken tussen mensen die vervolgd werden om wat zij zijn en mensen die vervolgd werden om wat zij deden. Daardoor vallen verzetsmensen buiten deze regeling. Dat is een merkwaardig onderscheid, waarmee de NS de indruk wekken dat het bedrijf vindt dat Joden, Roma en Sinti niets aan hun lot konden doen en dat verzetsmensen wel de keus hadden hun dood te voorkomen door bepaalde risico’s niet te nemen. Een nogal cynisch standpunt. Zij waagden hun leven voor de vrijheid die we vandaag vieren.

De suggestie van een monument of onderwijsprogramma voor verzetsmensen in plaats van een indivi­duele vergoeding is sympathiek, maar heeft nog niet voorkomen dat verzetsmensen en hun nabestaanden tegen het hoofd zijn gestoten. Om tot een werkelijke afronding te komen, is het goed dat nu het gesprek op gang komt tussen de betrokkenen. De NS zouden zich daarbij ruimhartig moeten opstellen.

De commissie Cohen heeft verder een grondig onderzoek naar de rol van de NS in de oorlog geadviseerd. Personeelsleden van het spoorwegbedrijf deden mee aan de februaristaking van 1941, maar de leiding volgde de opdrachten van het Duitse bewind.

Zolang het oorlogsverleden nog niet zo grondig mogelijk is uitgezocht, hangt er een waas van onduidelijkheid rond de NS. Het belang is duidelijk. De discussie over compensatiegelden laat zien hoe diep, 75 jaar na het begin van de bevrijding van Nederland, de wonden van de Tweede Wereldoorlog nog zijn.

Het commentaar is de mening van Trouw, verwoord door leden van de hoofdredactie en senior redacteuren.