De man die Pim Fortuyn vijf kogels door het lijf joeg, is al acht jaar vrij

Waar ik was en wat ik deed, twintig jaar geleden op 6 mei? Ik had zojuist mijn dinsdagcolumn naar de krant gestuurd, maar werd ruim na zes uur door de redactie gebeld. In verband met de aanslag op Pim Fortuyn moest mijn stukje over. Ik was nog vol van verlammend ongeloof en schreef zinnen op de automatische piloot. Zo hoopte ik ‘dat de dader een krankzinnige is die geen doordachte politieke, etnische of religieuze motieven koesterde’. Het bleek niet zo te zijn.

Deze week heb ik in de Nederlandse kranten me door tal van politieke analyses over de moord op Fortuyn laten bijpraten. Hierin kreeg de dader weinig aandacht. Maar op twee plekken wel. In het AD schreef hoofdredacteur Rennie Rijpma ‘dat 20 jaar na dato wrang bleef’ dat Volkert van der G. ‘het leven van een ander afnam en daar nooit berouw voor toonde’. In De Telegraaf werd een actuele foto van Van der G. getoond. Hardlopend rond zijn huis, gekleed in een zwart shirt en sportbroek, gebaarde hij vriendelijk met zijn linkerhand naar iemand. ‘Volkert van der G. zwaait, een week geleden, na een uurtje hardlopen naar zijn buurman’, vertelde het bijschrift onder de foto. Het laatste dat ik van deze politieke moordenaar had vernomen dateerde uit 2019. Toen had hij aangifte gedaan tegen Tweede Kamerlid Madeleine van Toorenburg (CDA) en oud-VVD-Kamerlid Han ten Broeke vanwege ‘smaad en laster’.

Ik vond die foto bijna surrealistisch en dacht aan het commentaar van de AD-hoofdredacteur. Ja ‘wrang’ was het, maar vooral omdat Pim Fortuyn al jarenlang onder de grond ligt op de Italiaanse begraafplaats San Giorgio della Richinvelda. Maar de man die hem vijf kogels door het lijf joeg is al acht jaar vrij en jogt zonder berouw om zijn huis. Ja, ik weet het: na twaalf jaar opsluiting had hij twee derde van zijn straf uitgezeten en is hij vervroegd vrijgelaten. Alles keurig volgens het boekje.

Disproportionele ongelijkheid in de rechtspraak

Maar ik weet ook meer dingen. Allereerst dat met maar twaalf effectieve jaren opsluiting voor Van der G. het rechtsgevoel van velen is aangetast. Ik weet bijvoorbeeld ook dat Mohammed B., de moordenaar van Theo van Gogh, nog steeds gevangen zit. Hij kreeg geen achttien jaar, maar levenslang. Al in 2005 in de NRC schreven Koos Anderson en Werner de Gruyter dat door het verschil in straf tussen beide moordenaars ‘een ongelijkheid in de rechtspraak is ontstaan die disproportioneel is’.

Dit kwam, mijn eigen woorden, door de relativerende motivatie van de rechtbank om Fortuyns moordenaar maar achttien jaar op te leggen. Deze vond dat de moord door Volkert van der G. ‘geen gevaar had opgeleverd voor het voortbestaan van de democratie’ en het verkiezingsproces, dat normaal doorging ‘niet onherstelbaar was beschadigd’. Een van de argumenten om Mohammed B. levenslang op te leggen, was dat hij het werk van Tweede Kamerlid Hirsi Ali ‘had belemmerd’.

Wat had dan Van der G. met het politieke werk van Fortuyn gedaan? De politicus die, op de ochtend van zijn dood, als verkiezingswinnaar werd getipt in een opiniepeiling in de Volkskrant? Wat hij hem had toegebracht, six feet under, is wat je een onherstelbare schade kunt noemen.

Drie keer per week werpt columnist Sylvain Ephimenco zijn blik op de actualiteit. Lees zijn columns hier terug.