De krantenkop nodigt uit tot lezen, maar klopt hij ook?

Justitie ‘sleept steeds vaker mensen voor de rechter’. Dat vindt de lezer een nogal populistische kop, die niet bij Trouw past. En de feiten liggen anders.

De kwestie

‘Het OM sleept meer mensen voor de rechter nu antisemitisme de kop weer opsteekt’ is de voorpaginakop op 29 april. Vorig jaar behandelde het Openbaar Ministerie 61 klachten over antisemitisme, tegen twintig in 2018. Hoeveel mensen ook daadwerkelijk zijn veroordeeld, is nog niet duidelijk.

De standpunten

Een lezer wijst er in een mail op dat het artikel gaat over zaken die het Openbaar Ministerie onderzoekt en niet over zaken die voor de rechter komen. Hij heeft de cijfers waar het om gaat zelf opgezocht, een jaarlijks OM-verslag. Daarin las hij dat van alle zaken rond discriminatie (ook bijvoorbeeld racisme en discriminatie op religie) er vorig jaar juist minder voor de rechter kwamen dan eerder.

Hij vindt de uitdrukking ‘voor de rechter slepen’ een versimpeling. Zo’n overdreven sensationele kop zou hij bij collega-krant De Telegraaf verwachten.

De binnenlandredacteur die dit artikel schreef, ging op zoek naar cijfers op verzoek van een collega. Die had een interview op stapel staan met een Feyenoord-fan veroordeeld voor groepsbelediging van Joden. De OM-woordvoerder wees de binnenlandredacteur op het verslag dat net zou verschijnen. Het OM verspreidde een persbericht met een andere insteek: de daling van het totaal aantal discriminatiezaken. “Dat las ik niet”, zegt de redacteur. “Maar ook achteraf vind ik de stijging van het aantal zaken rond antisemitisme nieuwswaardiger. Die sluit aan bij actuele signalen van groeiend antisemitisme.”

De redacteur vindt dat de lezer over de kop wel een punt heeft. “Het gaat inderdaad om zaken die het OM behandelt, of er wordt vervolgd is onbekend.” Er mag dan minder vervolgd worden voor discriminatie als geheel, of dat specifiek ook voor antisemitisme geldt staat niet in het rapport.

De redacteur zag de kop voor het eerst zaterdagochtend in de krant. “Ik dacht toen eigenlijk al: dat klopt niet”, zegt ze achteraf. Het schoot door haar hoofd dit bij collega’s te melden, maar het kwam er niet van: het was weekend en maandag diende het volgende onderwerp zich alweer aan. “Nu ik de mail van deze lezer zie, concludeer ik dat ik het beter had kunnen melden”, zegt ze. “Dan was een rectificatie in de krant van maandag nog mogelijk geweest.”

De redacteur had als kop gesuggereerd ‘OM behandelt opnieuw meer zaken waarin mensen worden beticht van antisemitisme.’ Die is feitelijk correct, maar de leden van de avondploeg die zich over de voorpagina bogen, vonden hem niet geschikt. “Je wilt het liefst een kop die niet over aantallen gaat maar over mensen. Dat spreekt de lezer aan”, zegt een eindredacteur.

“Er stonden verschillende cijfers in het verhaal, op sommige punten hebben we erop aangedrongen om eerder trends te beschrijven. We wilden met de kop tot uitdrukking brengen dat antisemitisme groeit, dat is de teneur van het verhaal. We vroegen ons ook wel af: klopt het nog? Maar ik vind dat het in een kop best hard mag worden uitgedrukt.” Hij zou niet direct spreken over een verkeerde Telegraaf-kop. “Bij die krant maken ze soms verdraaid goede koppen. De lezer wordt in het hart geraakt. Met ‘voor de rechter slepen’ maak je het ook beeldend.” Hij hoorde achteraf niet van collega’s dat de kop niet zou kloppen.

Het oordeel

Dit is een mooi voorbeeld van hoe de krant zelf tot nieuws komt: een suggestie van een collega-redacteur, een binnenlandredacteur die zelf nadenkt en niet afgaat op persberichten, de dagelijkse leiding die het naar de voorpagina promoveert en de eindredactie die het inhoudelijk begeleidt en geschikt maakt voor presentatie, inclusief een voorpaginakop.

Het is goed dat de eindredactie geen genoegen nam met een kop over ‘aantallen die groeien’, inderdaad te statisch. De formulering ‘voor de rechter slepen’ kan als populistisch worden ervaren, blijf daar terughoudend in. In dit geval klopte de kop feitelijk niet en hadden de eindredactie, maar ook de redacteur hier toch beter over moeten nadenken. Dat is overigens nog een flinke opgave in dit geval, want de kop moet ook passen. Blijf elkaar vooral op koppen aanspreken, ook na publicatie.