De indringende toespraak van Zelenski zorgt voor een gevoel van ongemak

De toespraak van president Volodimir Zelenski van Oekraïne donderdag in de Tweede Kamer markeerde een bijzonder moment. Niet eerder in de geschiedenis mocht een president van een land in oorlog rechtstreeks ons parlement toespreken.

Voor de gelegenheid zat de Tweede Kamer bomvol met ook speciale gasten als de ambassadeur van Oekraïne en leden van het kabinet. Alleen de ‘Rusland-fanclub’ van Forum voor Democratie had zich demonstratief afgemeld.

Vanaf een videoscherm was de president te zien, ontdaan van alle opsmuk. Zelenski zat in een legergroen T-shirt naast de Oekraïense vlag terwijl hij de gruwelijkheden van de oorlog beschreef. Hij vergeleek de situatie met de bombardementen in 1940 op Rotterdam, en hij vergeleek de Russen met de nazi’s.

Treffend verwoordde hij ook het gevoel dat bij mensen opkomt, na 36 dagen aaneengesloten oorlogsgeweld. Mensen wennen eraan, de informatie gaat het ene oor in, en het andere uit, zei Zelenski. Dat geldt zelfs voor de Oekraïners, die zich geconfronteerd zien met steeds nieuwe raketinslagen en lijsten van overledenen, steeds opnieuw gebombardeerde steden. De oorlog mag niet nog eens 36 dagen duren, daarin heeft de president zo gelijk.

De oprichtingsgeschiedenis van Nederland

Hij vergeleek de Oekraïense strijd ook met de oprichtingsgeschiedenis van Nederland, waar ook hard en lang is gestreden voor vrijheid, democratie en verscheidenheid van religie. Ietwat besmuikt reageerde de Kamer toen Zelenski vertelde dat Nederland precies 450 jaar geleden Brielle als eerste stad op de Spanjaarden veroverde. Want niemand had die historie paraat.

Zo vanzelfsprekend als in Nederland de verworven rechten zijn, zo hard moet Oekraïne daarvoor nu vechten. Zelenski herhaalde vervolgens zijn wensenlijst: meer wapens, stop de gasleveringen uit Rusland en staak sowieso alle handel met dit land. En hij vroeg steun bij de wederopbouw. Op een slimme manier vergrootte Zelenski uiteindelijk de druk op premier Mark Rutte zelf. Hij sprak over hem als ‘mijn vriend’ toen hij de wens tot versneld EU-lidmaatschap van Oekraïne ter sprake bracht. Dat lidmaatschap hangt onder meer af van Nederland.

Zelenski ontving een staande ovatie, maar zijn toespraak creëerde ook een gevoel van ongemak. Want het is niet verstandig om Oekraïne versneld toe te laten tot het voorportaal van de EU, omdat het nog helemaal niet aan de EU-basisvoorwaarden voldoet. Ook versneld de gaslevering uit Rusland stoppen, is onmogelijk. Wat heeft Nederland Oekraïne dan te bieden?

Premier Rutte jongleerde na afloop als vanouds. Hij toonde alle begrip voor Zelenski’s wensen, maar zei meteen dat die niet ‘overnight’ zijn te realiseren. En hij moet belangen ‘breed’ afwegen. Soms is jongleren ook de enige manier om uit een ongemakkelijke situatie te komen.