De eigen burgers intimideren is ook een teken van machteloosheid

Het was niet voor het eerst, en te vrezen valt dat het niet de laatste keer zal zijn. Vrijdag werd Frankrijk getroffen door een terreurdaad met dit keer een leraar als doelwit, een docent nota bene die zijn leerlingen onderwees in de grondwaarden van hun land: de vrijheid van meningsuiting en de grenzen daarvan. Na de gruwelijke dood van Samuel Paty, onthoofd omdat hij in zijn les cartoons met de profeet Mohammed had ­laten zien, bezint de Franse overheid zich opnieuw op de invulling van de grondrechten die het land zo hoog in het vaandel heeft.

Vanuit het Élysée klonken direct na de moordpartij door een jonge, geradicaliseerde Tsjetsjeense vluchteling, ferme woorden. President Macron wil de verhoudingen weer in balans brengen, zei hij: niet wij moeten bang zijn voor de terroristen, de potentiële terroristen moeten bang zijn voor ons, de samenleving. Om zijn woorden kracht bij te zetten, kwam de Franse regering onmiddellijk met een reeks maatregelen. Niet alleen de dader, die doodgeschoten werd, is verantwoordelijk voor de terreurdaad die Samuel Paty het leven kostte, maar ook de hele lijn aan mensen en organisaties die hem tot die daad brachten.

Daarom werd de vader opgepakt die woedend was over de lesmethode van Paty en die de leraar in een filmpje een schurk noemde en hem wilde laten ontslaan – een filmpje dat door de minister van binnenlandse zaken Darmanin ‘een fatwa’ werd genoemd. Een moskee die dat filmpje via Facebook deelde, moet dicht. En een (omstreden) organisatie tegen islamofobie waar de boze vader naar verwees, wordt opgeheven – ook al is onduidelijk op welke juridische basis dat moet gebeuren.

Verleiding

Met al deze soms vergaande stappen loopt de Franse regering vooruit op eerder aangekondigde wetgeving die het ‘radicale islamisme’ moet indammen – de orthodoxe interpretatie van de islam die ervoor zorgt dat een deel van de Franse moslims zich steeds verder verwijdert van de rest van de Franse samenleving. Verenigingen en andere instellingen moeten voortaan een ‘republikeins contract’ ondertekenen. Doen ze dat niet, is het plan, dan kunnen ze hun subsidie verliezen, of ontbonden worden.

De reactie van de Franse overheid is te begrijpen, na zoveel terreurdaden in zo’n korte tijd. Maar dat Darmanin zei dat het doel is ‘om iedereen te intimideren die ons probeert te intimideren’ is ook een teken van machteloosheid. Je zou willen dat er verleiding uitgaat van de republikeinse waarden waar de Fransen terecht trots op zijn. Dat de overheid de grenzen van die eigen waarden opzoekt om bepaalde denkbeelden in de samenleving, hoe onwenselijk ook, op de knieën te dwingen, is een ontwikkeling waar diezelfde samenleving een fundamenteel debat over moet voeren.

Het commentaar is de mening van Trouw, verwoord door leden van de hoofdredactie en senior redacteuren.