De beerput van het kerkelijk misbruik moet helemaal open

Het onderzoek naar seksueel misbruik in de Franse rooms-katholieke kerk is schokkend op velerlei wijze. Het is schokkend vanwege de verpletterende aantallen: 216.000 minderjarigen werden in de afgelopen zeventig jaar slachtoffer van priesters en andere kerkelijke functionarissen. Als het misbruik op katholieke scholen en bij katholieke jeugdorganisaties wordt meegeteld: 330.000 slachtoffers. Het is schokkend omdat het onderzoek zo lang op zich liet wachten.

Vele jaren terug waren er al volop aanwijzingen dat Franse geestelijken zich vergrepen aan minderjarigen. Pas toen er geen houden meer aan was – een paar jaar terug bleek dat een bisschop een priester de hand boven het hoofd had gehouden – werd onafhankelijk onderzoek ingesteld.

Ingebakken in het systeem

En het is schokkend omdat – hoe hoog de cijfers ook zijn – het geen echte verbazing wekt dat het misbruik ook in de Franse kerk vele jaren lang als een virus om zich heen gegrepen heeft. Immers: een blik over de landsgrenzen leert dat seksueel misbruik op haast systemische wijze is ingebakken in de rooms-katholieke kerk. Onderzoeken in de VS, in Ierland, Nederland, Duitsland: ze lieten keer op keer zien hoe de kerkelijke, masculiene gezagscultuur eraan bijdroeg dat misbruikende priesters jarenlang hun gang konden gaan zonder dat er echt werd ingegrepen.

Er zijn nog veel meer landen waar volop aanwijzingen zijn dat ook daar kerkelijk seksueel misbruik heeft plaatsgevonden – Spanje, Italië, om maar eens twee zeer katholieke landen te noemen – maar waar nog geen onderzoek is gedaan naar de omvang van dat misbruik.

Die onderzoeken moeten er komen. In de eerste plaats om recht te doen aan de slachtoffers. Hun verhalen moeten gehoord en erkend worden. Dat zal de positie van de rooms-katholieke kerk schaden en leiden tot een nog grotere uittocht van kerkleden, en het morele gezag van de kerk zal verder verkruimelen. Dat is dan maar zo: vrees voor verlies aan macht en invloed mag nooit een argument zijn om dat wat aan het licht moet komen in het verborgene te houden.

Zeer taai proces

Die onderzoeken kunnen ook als breekijzer dienen om verandering van de foute machtsstructuren in gang te zetten. Dat is een zeer taai proces, is de voorbije jaren gebleken. Paus Franciscus heeft allerlei stappen gezet om het misbruik aan het licht te brengen en uit te bannen. Belangrijke stappen, maar het is niet genoeg.

Franciscus sprak afgelopen week opnieuw zijn schaamte uit over het kerkelijk misbruik. Dat moet hij vooral blijven doen, maar die schaamte betekent niets als een harder pauselijk optreden uitblijft. Laat hem de kerkelijke leiding in Italië en Spanje verplichten onafhankelijk onderzoek in te stellen. Pas als de beerput helemaal open gaat, kan er echte verandering komen.