De aardbeving in Turkije en Syrië is als een spook mijn nachten binnengetreden

Hoe kan het toch dat de aardbeving in Turkije en Syrië als een spook mijn nachten is binnengetreden? Heeft het met het klimmen der jaren te maken? Met een soort immuniteit die met de leeftijd is gaan vervagen en steeds minder bescherming biedt tegen emoties?

Van een specifieke vereenzelviging kan er geen sprake zijn: ik heb in die twee landen geen familieleden, geen vrienden of kennissen die hun mobiel niet meer beantwoorden en misschien nog onder het puin liggen te kermen. Het medeleven is er niet minder om.

We zijn natuurlijk allemaal uit dezelfde menselijke klei getrokken en weten dat leed universeel is. Maar dat het kijken naar al die individuele tragedies mij bijna ondraaglijk is geworden, is nieuw. Zeker is dat de camera’s en microfoons steeds dichter bij het leed weten door te dringen.

Steeds vaker draai ik mijn hoofd van de schermen weg en zwijg

Ze vangen hier het gezicht van dat kind op dat in stilte smeekt om alsjeblieft uit een chaos van cement en stenen herboren te worden. Daar is de lange kreet van een vrouw te horen die vanonder een betonplaat om haar bevrijding schreeuwt. Steeds vaker draai ik mijn hoofd van de schermen weg en zwijg.

Nee, de lenzen waren altijd aanwezig daar waar de natuur subiet op hol slaat en mensen verplettert. Het ergste dat ik ooit als kijker heb moeten ondergaan, was de lijdensweg van de dertienjarige Omayra Sánchez. In de nacht van 13 tot 14 november 1985 barstte op een hoogte van meer dan 5300 meter de Colombiaanse vulkaan Nevado del Ruiz.

Gesmolten sneeuw veranderde in een stroom van modder en stenen die in de omgeving meer dan 20.000 leven eiste. In een poel van water en modder, de benen door puin gevangen stond een uitgeputte Omayra met hulpverleners te praten.

Een cameraman van het Spaanse TVE registreerde het, later door meer journalisten vergezeld. Alleen het gezicht van het kind en haar handen die zich aan een stok vastklampten, staken uit de poel. Ze praatte, zei zelfs tegen de hulpverleners dat ze moesten gaan rusten en ook dat ze uit de modder zou willen: “Ik heb school gemist. Ik blijf zitten.”

Alle pogingen haar te bevrijden mislukten. Een amputatie van haar beide benen was in de modder niet mogelijk. Haar lijdensweg en haar woorden, deels door de camera geregistreerd, besloegen drie dagen en drie nachten. Na zestig uren weigerde haar hart nutteloos te blijven kloppen. De hele wereld werd getuige van een drama dat niet eerder zo lang en van zo dichtbij werd gefilmd.

Het is dus niet alleen een kwestie van moderne mediaregistratie die tot beroering leidt. In Turkije en Syrië zien we beelden van ineengestorte flats, ziekenhuizen, scholen of overheidsgebouwen. Van onbegaanbare wegen, vernietigde bruggen en kapotte infrastructuur. Van angst, kou en honger. Natuurgeweld is altijd verpletterend en met fatalisme omgeven.

Maar wat dan als soortgelijk geweld uit het brein van de mens is ontsproten? Als het de mens is die in Oekraïne het geweld van de natuur imiteert? Zonder schaamte en schuldbesef. Dezelfde beelden van vernietiging, dezelfde ineengestorte gebouwen, volgens Oekraïense bronnen al 120.000 in totaal.

Het kan niet anders zijn dat nu ook in Rusland het volk zijn medeleven met Turkije en Syrië betoont. En toch is men daar bezig, willens en wetens, een buurland naar aardbevingstoestanden te bombarderen. Ook dit spookt door mijn hoofd.

Drie keer per week werpt columnist Sylvain Ephimenco zijn blik op de actualiteit. Lees zijn columns hier terug.