Regio’s trekken momenteel het klimaatinitiatief naar zich toe. Volgende stap: geef burgers in de regio een doorslaggevende stem, betogen Roebyem Anders en Mirjam de Pagter.
Juni vorig jaar werd aan dertig regio’s in Nederland gevraagd om concrete voorstellen te doen voor de nationale duurzaamheidsambities in het Klimaatakkoord. Koud een jaar later liggen er niet alleen dertig conceptplannen, zogenaamde Regionale Energie Strategieën (RES), maar bij elkaar opgeteld komen de regionale ambities fors boven de nationale ambitie in het Klimaatakkoord uit.
Dit bewijst dat een schoorsteen het beste trekt van onderop. Als je het initiatief voor invulling in de regio’s neerlegt – bij gemeenten, waterschappen, provincies, netwerkbeheerders, woningcorporaties – komt er veel meer naar boven dan men in Den Haag had kunnen voorzien.
Draagvlak onder burgers
Maar als van onderop zo goed werkt, waarom dan stoppen bij professionele regionale partijen? Waarom vragen we niet aan burgers hoe ze verduurzaming in hun regio voor zich zien? Dit is des te belangrijker omdat regionale energieplannen zonder draagvlak onder burgers weinig kans van slagen hebben.
De regionale energiestrategieën grijpen diep in op de directe leefomgeving van burgers. En die burgers uiten regelmatig hun onvrede over opgelegde energieplannen, of het nu gaat om verplicht afscheid nemen van gas of om windmolens en zonneparken bij hen in de buurt. De nationale ambities voor wind op land zijn zelfs volledig vastgelopen in burgerprotesten en procedures.
Groene omslag
Om te voorkomen dat regionale energiestrategieën hetzelfde lot treft, is het cruciaal om burgers vroegtijdig bij de uitwerking van plannen te betrekken. Hoewel het draagvlak onder burgers voor een groene omslag in het algemeen breed is, brokkelt de steun af als het concreet wordt, aldus het Sociaal Cultureel Planbureau recent in een rapport. Een ‘inclusieve’ benadering is dus essentieel, aldus het SCP. Toch heeft tot nu toe slechts eenderde van de regio’s burgers om inhoudelijk advies gevraagd en daar iets mee gedaan, blijkt uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving.
De RES biedt kans om het tij te keren. Van meerdere kanten, door Klimaatakkoord-voorzitter Ed Nijpels en ons, is gepleit voor de invoering van Burgerberaden op lokaal, regionaal en nationaal niveau. De Tweede Kamer nam vorige maand een motie aan om de merites van een Burgerberaad te onderzoeken.
Dan zou, in navolging van landen als Duitsland, Frankrijk en Engeland, een groep willekeurig gelote burgers uit alle lagen van de bevolking zitting nemen in een Burgerberaad en politiek advies geven over complexe vraagstukken.
Dat is geen veredelde inspraakavond, elk besluit is goed doordacht en doortimmerd. Daar staat tegenover dat de regering toezegt de voorstellen van het beraad door te voeren, tenzij een meerderheid in het parlement tegen is.
Verkorte doorlooptijd
In ons land hebben verschillende gemeenten en regio’s al met deze vorm van inspraak geëxperimenteerd. En met succes: het leidde tot breed gedragen keuzes met een sterk verkorte doorlooptijd en blijvende betrokkenheid van burgers.
Met een regionaal Burgerberaad voor de invulling van de energiestrategieën snijdt het mes aan twee kanten. Het maakt voor bestuurders zichtbaar waar draagvlak voor is en helpt zo om tegenstrijdige belangen en politieke patstellingen rond energietransitie te overstijgen. Aan de andere kant dwingt het burgers in de raad om dezelfde moeilijke afwegingen te maken als waar bestuurders mee worstelen.
Stel je voor: dertig bijeenkomsten van een Regionaal Burgerberaad voor Klimaat, elk geworteld in de dorpen en steden in hun regio, die adviseren hoe de regionale energiestrategie op een robuuste, maar ook maatschappelijk haalbare manier vorm kan krijgen. Laten we deze unieke kans voor een versterkte rol voor burgers aangrijpen.
Lees ook:
‘Het Jonge Klimaatpanel’ moet zorgen voor meer diversiteit in de klimaatbeweging
Alle jongeren bereiken, niet alleen de usual suspects uit de groene bubbel. Dat is de missie van het nieuwe digitale panel van de Jonge Klimaatbeweging.
Regio’s beloven wind- en zonneparken voor het klimaat, nu moet alleen de burger nog enthousiast worden
Dertig regio’s hebben een eigen plan ingeleverd voor hun bijdrage aan het landelijk Klimaatakkoord. Aan enthousiasme geen gebrek: de overheden beloven veel nieuwe windmolens en zonnepanelen. Om te zorgen dat die er echt komen, moeten ze burgers er wel snel bij betrekken, waarschuwt het PBL.
