Een burgerforum voor klimaat- en energiebeleid klinkt democratisch, maar digitaal bereik je veel meer mensen, schrijft Rudy van Belkom, directeur van de Stichting Toekomstbeeld der Techniek.
Het lijkt wel alsof de tijd heeft stilgestaan, althans bij de Nederlandse overheid. Die onderzoekt nu, samen met het parlement, de mogelijkheid van burgerfora. Op de website van de Rijksoverheid lezen we vervolgens dat zo’n burgerforum groot genoeg moet zijn voor enige representativiteit, ‘maar klein genoeg om werkbaar te zijn’.
Klein genoeg? We leven niet meer in de Griekse oudheid, toen er beperkt plek was op de heuvel: digitalisering maakt het mogelijk om met duizenden, of zelfs miljoenen mensen tegelijk mee te praten.
Een ongewild gevolg van dit offline beleid: de groep uitverkorenen die mag meedenken blijft klein, zo vormt zich een nieuwe elite. Bovendien: om van collectieve intelligentie te kunnen spreken heb je een kritieke massa nodig. Met een paar honderd burgers ben je er niet.
Te hoge drempel
Loting lijkt een oplossing, maar is dat niet, want diversiteit in profielen (man/vrouw, jong/oud) garandeert geen diversiteit in standpunten. Bovendien is diversiteit niet hetzelfde als inclusiviteit. Voor sommige mensen is de drempel om te participeren simpelweg te hoog. Denk aan de 2,5 miljoen mensen in Nederland die moeite hebben met lezen en schrijven. Online kunnen mensen in hun eigen tempo meedoen. Deelnemen kan vanuit huis, dus ook minder mobiele mensen kunnen aanhaken.
Toegegeven: een groot probleem van online participatie is dat die binnen de kortste keren wordt overgenomen door trollen, waardoor er een gepolariseerd gesprek ontstaat. Toch bestaat er al jaren software die het mogelijk maakt om consensus tussen grote groepen te vinden: niet de dominante standpunten bínnen groepen komen bovendrijven, maar de overeenkomstige standpunten tússen verschillende groepen.
Zo heeft Taiwan in de afgelopen jaren laten zien dat technologie en politiek kunnen samensmelten, om nieuwe vormen van politieke besluitvorming mogelijk te maken. Via vTaiwan (de ‘v’ staat voor virtual) kunnen burgers op ieder moment wetgeving helpen vormgeven.
Doordat het proces wordt opgedeeld in verschillende fasen, kunnen ze zelf bepalen waaraan ze willen deelnemen. Wil je alleen een probleem voorleggen? Prima. Wil je uitgebreid met belanghebbenden in gesprek gaan, dan kan dat ook. Daarbij wordt er een palet aan open source tools ingezet. Zowel online als offline. Dit maakt dat mensen op verschillende manieren kunnen deelnemen, ook als ze digitaal niet zo vaardig zijn.
De overheid moet burgers vertrouwen
In Nederland zouden we iets vergelijkbaars kunnen ontwikkelen om meer burgers inspraak te geven in het klimaat- en energiebeleid. Geïnspireerd door Taiwan, wordt dan allereerst, in de ‘voorstelfase’ online en offline gediscussieerd over welk klimaatprobleem moet worden aangepakt. In de ‘opiniefase’ wordt het probleem verder bediscussieerd. Dat kan met de consensus-tool Pol.is, een open-source platform voor het verzamelen en analyseren van standpunten van grote groepen mensen.
Met behulp van een algoritme worden de standpunten geanalyseerd en gevisualiseerd. Dit biedt inzicht in wie erbij betrokken zijn, wat de respectievelijke belangen zijn en waarover consensus bestaat.
Deze inzichten worden gedeeld met het publiek en de relevante overheidsorganisaties. Vervolgens kun je in de ‘reflectiefase’ twee stakeholderbijeenkomsten organiseren. Die zijn door heel het land online te volgen via een livestream. Iedereen die dat wil kan in de chatroom commentaar geven.
Daarna worden de oplossingen verder uitgewerkt in de ‘ratificatiefase’. De oplossingen kunnen variëren van wetswijzigingen tot beleidsveranderingen. Via de website van de Rijksoverheid kan iedereen de vorderingen volgen.
Het is nu zaak dat de overheid haar burgers gaat vertrouwen. De collectieve intelligentie die digitale technologieën kunnen voortbrengen kan helpen bij het vinden van oplossingen.
Lees ook:
Advies: De politiek moet burgers directe invloed geven op klimaatbeleid
Dat adviseert een commissie. Dat kan door middel van burgerfora, waarbij loting bepaalt wie mag meepraten.
In de strijd tegen klimaatverandering kunnen burgers meer doen dan ze denken
Voor een eerlijker en duurzamer samenleving hebben we dringend een nieuw maatschappelijk contract nodig, zegt hoogleraar Patrick Huntjens.
