Nederlands buitenlands beleid blinkt uit in tegenstrijdigheid, stellen beleidsadviseurs Aron Vijzelman en Jade Wong
Hoeveel mensen zouden er op het Malieveld staan als bekend zou worden dat het kabinet miljarden euro’s verspilt doordat verschillende ministeries elkaar met hun beleid continu tegenwerken? Het antwoord op deze vraag is helaas: nul, niemand. Hoe we dat weten? Dit scenario speelt zich al jaren in volledige openheid af.
Verslag doen van tegenstrijdig beleid
Iedere derde woensdag van mei vliegen de jaarverslagen en publicaties je om de oren. Zo ook vorige week, op Verantwoordingsdag, de dag waarop het kabinet tekst en uitleg geeft over het beleid en de financiën van het afgelopen jaar.
Ook de Nederlandse inzet op ontwikkelingssamenwerking wordt jaarlijks onderzocht in de Jaarrapportage beleidscoherentie voor ontwikkeling. Het ministerie van Buitenlandse Zaken doet daarin verslag van tegenstrijdig beleid. Hieruit wordt duidelijk in hoeverre de Nederlandse inzet op het gebied van ontwikkelingssamenwerking wordt tenietgedaan op andere beleidsterreinen. Althans, dat is de bedoeling. Helaas ontbreekt ook dit jaar een analyse van de uitdagingen en de praktische impact van de Nederlandse inspanningen. Eén ding is echter zeker: uitdagingen zijn er genoeg.
Oeganda loopt honderden miljoenen mis
Inzicht hierin krijgen we door te kijken naar de aanpak van belastingontwijking. Ondanks nationale en internationale maatregelen gebruiken multinationals Nederland nog altijd om hun belastingdruk te verlagen. Dit jaar nog bleken 55 van ’s werelds 100 grootste bedrijven om fiscale redenen in Nederland gevestigd te zijn.
Andere landen, waaronder ontwikkelingslanden, lopen geld mis doordat wij deze ontwijking faciliteren. Zo bleek eerder dat het Indiase telecombedrijf Airtel via een holding in Amsterdam in drie jaar tijd ruim 21 miljoen euro aan belasting had ontweken in Oeganda. Dit land liep ook al 236 miljoen euro aan belastinginkomsten mis door een gezamenlijk project van het Franse Total en het Chinese CNOOC waarbij de financiën eveneens bij een Nederlandse holding waren ondergebracht.
Geven met de ene hand, nemen met de andere hand
Dit is vooral schrijnend omdat juist ontwikkelingslanden als Oeganda deze extra belastinginkomsten goed kunnen gebruiken voor essentiële publieke diensten, zoals gezondheidszorg en onderwijs. Oeganda verliest jaarlijks het equivalent van 110 procent van het eigen gezondheidszorgbudget aan belastingontwijking, genoeg om 55 procent van de Oegandese bevolking volledig te vaccineren tegen Covid-19. Het bedrag dat hiermee gemoeid is, staat gelijk aan het totale Nederlandse budget voor officiële ontwikkelingssamenwerking dit jaar in Oeganda, Kenia, Ethiopië, Burkina Faso, Mali, Niger, Senegal en Nigeria, plus nóg eens 12 miljoen euro.
De miljarden euro’s die Nederland met de ene hand via ontwikkelingssamenwerking geeft, worden met de andere hand weer weggenomen. Helaas beperkt dit probleem zich niet tot belastingen. Het speelt ook op terreinen als klimaatfinanciering en internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Oplossing ligt binnen handbereik
Hoewel er nauwelijks aandacht voor is, ligt de oplossing voor dit tegenstrijdige beleid binnen handbereik. Sinds 2019 moet er namelijk bij nieuw beleid en regelgeving gekeken worden naar de impact op de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN, de zogenoemde SDG’s, met speciale aandacht voor de positie van ontwikkelingslanden. De zeventien doelen zijn in 2015 door alle lidstaten van de VN overeengekomen en moeten voor 2030 zijn behaald.
Consequente toepassing van deze SDG-toets maakt tegenstrijdigheden in beleid en regelgeving zichtbaar en zorgt ervoor dat alle beleid bijdraagt aan het behalen van de SDG’s binnen én buiten Nederland. Dat dit niet of nauwelijks gebeurt, zou ons aan het denken moeten zetten.
Als wij hier aan onszelf geen verantwoording over willen afleggen, is dat aan ons. Maar zelfs dan zijn we op zijn minst verantwoording verschuldigd aan landen als Oeganda. Ook bij een leeg Malieveld.
Lees ook:
‘Nederlandse aanpak van brievenbusfirma’s nog niet effectief’
Nederland moet nog veel meer doen om van haar imago als belastingparadijs af te komen, zegt de commissie-Ter Haar.
Richt de pijlen niet op Hoekstra, maar op het systeem van brievenbusfirma’s
Het publieke debat zou niet over de persoon Hoekstra moeten gaan, maar over het aanpakken van de industrie achter belastingontwijking. En dat laatste is heel simpel, als er maar voldoende politieke wil is, betoogt Diederik Stadig, onderzoeker vennootschapsbelastingen aan het European University Institute in Florence.
