Jeugd- en familierechters komen concluderen naar aanleiding van de toeslagenaffaire dat ze beter moeten luisteren naar ouders en kinderen. Familierechtadvocaten Ingrid Vledder en Ariane Hendriks schrijven dat dat niet genoeg is.
Wordt ouders en kinderen in jeugdrechtzaken voldoende rechtsbescherming geboden? In een poging die vraag te beantwoorden, is onlangs in Den Haag het rapport Recht doen aan kinderen en ouders gepresenteerd. Het bevat de bevindingen van de reflectiecommissie met familie- en jeugdrechters van rechtbanken en gerechtshoven, opgezet na de toeslagenaffaire.
Ja, er is voldoende rechtsbescherming, lijkt de conclusie te zijn, al vindt de commissie dat er zaken beter kunnen. Een van de belangrijkste aanbevelingen is dat er echt geluisterd moet worden naar ouders en kinderen. De commissievoorzitter zei in Trouw dat het rapport duidelijk maakt dat rechters onvoldoende laten zien dat dit ook echt gebeurt.
“We moeten beter tonen dat we mensen horen, dat we ook iets doen met hun standpunten, duidelijker demonstreren welke afwegingen we maken”, zei zij. Ook vroeg zij om zelfreflectie: “Wat kan ik daar morgen zelf aan doen? Luister ik nou écht? Kunnen we zo’n ontwikkeling met elkaar op gang krijgen. Dat vind ik al een prachtig resultaat.”
De grote vraag die na lezing van het rapport beklijft, is echter of het ook iets uitmaakt voor de uiteindelijke beslissing als rechters beter gaan luisteren naar ouders. De commissie wekt de indruk van niet.
Beter luisteren heeft alleen effect als de rechter ouders ook durft te geloven als zij met informatie komen die ingaat tegen de standpunten van de Raad voor de Kinderbescherming en Jeugdbescherming. Dat gebeurt nu zelden; jeugdrechters vertrouwen in beginsel op wat ze horen van de jeugdzorgprofessionals. Het rapport signaleert dat de kwaliteit van met name de door Jeugdbescherming aangeleverde informatie regelmatig als onvoldoende wordt beschouwd. En concludeert: hoewel we vaststellen dat de jeugdrechters worstelen met de legitimiteit van hun beslissing, staat het belang van het kind voor hen voorop en vanuit dat oogpunt nemen zij dan toch een beslissing.
Hoe wegen rechters dat belang als de informatie niet deugdelijk is? Hoe verhoudt dat zich tot de rechtsbescherming van ouders? Daar hadden wij graag antwoord op gezien. De commissie lijkt erop te vertrouwen dat als rechters naar eer en geweten werken, de beslissingen ook deugen. Dat is een misvatting – zie de rol van de rechterlijke macht in de toeslagenaffaire, ironisch genoeg de aanleiding van dit onderzoek.
Ouders en pleegouders ervaren een gebrek aan procedurele rechtvaardigheid, aldus het rapport. Ze voelen zich onvoldoende gehoord en geïnformeerd. Advocaten signaleren dat Jeugdbescherming kans op kans krijgt fouten in verzoeken te herstellen, terwijl ouders strikt aan termijnen en regels worden gehouden. Is beter luisteren de oplossing? Zolang rechters niet actief waarborgen dat ouders een gelijke rechtspositie hebben als de instanties, zal beter luisteren niet het verschil maken.
En wat doet beter luisteren voor de positie van ouders in gezag- en omgangszaken? In zeker de helft van de complexe scheidingen was er sprake van huiselijk geweld. Waarom is er niet veel uitgebreider gereflecteerd op de taak van de rechter in dergelijke zaken? Beter luisteren naar ouders die slachtoffer zijn van relationeel geweld heeft alleen zin als rechters ook consequenties aan dat geweld durven te verbinden. Alleen luisteren, zonder doorwerking in de beslissingen, leidt alleen tot meer leed bij slachtoffers.
Het is zeker goed als jeugdrechters vanaf nu beter luisteren naar ouders. Daar kan niemand het mee oneens zijn. Beter luisteren leidt echter niet vanzelfsprekend tot een betere rechtsbescherming. Daarvoor is veel meer nodig. Het reduceren van de misstanden binnen het jeugdrecht tot een communicatieprobleem doet geen recht aan ouders en kinderen.
Lees ook:
Kritiek op jeugdrechters, ouders voelen zich niet gehoord
Jeugd- en kinderrechters moeten meer investeren in het vertrouwen van de mensen die voor hen verschijnen. Dat staat in een rapport waarin de beroepsgroep de eigen praktijk onderzoekt. Ouders en kinderen voelen zich in jeugdrechtzaken te weinig gehoord.
Waarheen na de 18de verjaardag? De uithuisgeplaatste Mika raakte bij vraag in paniek
Slechts iets meer dan de helft van de uithuisgeplaatste jongeren vindt volgens hulpverleners na hun 18de een goede plek om te wonen, leert een enquête van stichting Het Vergeten Kind.
