Beschrijf het uiterlijk van een vrouw niet zomaar

In een reportage heeft een vrouwelijke arts ‘golvend rossig haar’ terwijl er niets staat over het uiterlijk van een man. Seksisme?

De kwestie

‘Vriendelijke blik, golvend rossig haar.’ Zo typeert Trouw op 31 december een vrouwelijke spoedarts die op een uitgaansavond jonge alcoholslachtoffers moet behandelen. In deze reportage komt ook een mannelijke verpleegkundige voor, maar zijn uiterlijk wordt niet beschreven.

De standpunten

Het is seksistisch om het uiterlijk van vrouwen te benadrukken en dat van mannen niet, schrijft een lezeres in een brief die twee dagen later wordt geplaatst bij de Lezersreacties. Volgens haar gebeurt het vaker bij vrouwen die aan het werk zijn: ‘Het lijkt bijna een gewoonte.’

De binnenlandredacteur die deze reportage maakte, is doorgaans geen voorstander van dit soort beschrijvingen. “Zeker wanneer iemand ook op de foto staat, lijkt me dat niet nodig.” Het wordt nogal eens gebruikt om de lezer ‘het gevoel te geven erbij te zijn’, maar hij denkt dat dit op andere manieren kan. “Het kan overkomen als trucje. Alleen bij een verhaal dat is geïllustreerd, zonder foto’s van de mensen die je spreekt, kan het een functie hebben. Het verhaal wordt dan persoonlijker.”

In dit geval had een collega die het concept las hem aangeraden over beide hoofdpersonen iets toe te voegen over het uiterlijk. “Om ze beter uit elkaar te houden, hun verhalen leken op elkaar. Daarom heb ik vrij snel bij allebei een korte omschrijving gezet.” Zijn opmerking over de bril van de man viel echter weer weg toen het ziekenhuis het nieuwe concept las, en over de man zijn leeftijd toevoegde en het feit dat hij in opleiding was.

De ‘vriendelijke blik’ van de spoedarts vond de verslaggever relevant, die zegt iets over haar houding tegenover het leed. “Wat er ook gebeurde, ze bleef vriendelijk en rustig.” Om het wat persoonlijker te maken, voegde hij ook in dat de spoedarts zelf nauwelijks alcohol drinkt, mede door haar werk.

Lezers hebben vaker kritiek op dit soort beschrijvingen. Waarom moest ik in een reportage uit Zuid-Korea lezen dat jonge vrouwen die geen kinderen willen een ‘ronde bril, kort zwart haar en hippe sportschoenen’ dragen, vraagt een lezeres oktober vorig jaar. “Om de lezer enigszins een beeld te geven, het verhaal wat levendiger te maken”, zegt de buitenlandredacteur die dit artikel maakte. Op zijn redactie schrijft men vaker over onbekenden van wie niet altijd een foto kan worden gemaakt. “Maar je kunt je afvragen of dit inderdaad relevant is, dat vraag ik me ook achteraf af.”

De term ‘golvend haar’ staat af en toe in de krant, ook bij mannen. In de drie reportages die de chefs van de redactie noemden bij de beste artikelen van vorig jaar, worden mensen meestal niet fysiek getypeerd, tenzij het van belang is voor het onderwerp, en dan bij man én vrouw.

Een typering als ‘hippe bril’ staat af en toe in de krant, een artikel dat opvalt door fysieke beschrijvingen van bijna alle geïnterviewden is een reportage uit Harskamp over het verzet tegen asielzoekersopvang, anderhalf jaar terug. Kleding en ‘hippe bril’ van twee vrouwen worden beschreven, net als een jonge man die ‘zijn werkschoenen nog aan heeft’. “Ik vind dat we dat juist vaker kunnen doen”, zegt deze verslaggeefster. “Het geeft de lezer meer beeld van waar we waren. Iemand met een ‘hippe bril’ die tegelijkertijd niets wil weten van iets wat maatschappelijk toch nodig is, dat brengt een spanning in het verhaal. Dat is goed voor de leesbaarheid. Ik denk dat we wel moeten oppassen dat we dat niet alleen bij vrouwen doen, ook al hebben die meestal in hun uiterlijk meer variatie dan mannen.”

Het oordeel

Dat het ‘golvend rossig haar’ van de spoedarts wel wordt beschreven en de bril van de mannelijke verpleegkundige is weggevallen, is toeval. Een eerste blik op andere reportages geeft niet het beeld dat Trouw-redacteuren structureel alleen het uiterlijk van vrouwen beschrijven. Wel is de typering van het haar van de arts vrij willekeurig en niet functioneel. In tegenstelling tot de ‘vriendelijke blik’.

De reportage uit Zuid-Korea beschrijft moderne vrouwen die niet willen voldoen aan de overheidsnorm om kinderen te krijgen. De beschrijving van hun eveneens moderne uiterlijk is functioneel. De reportage uit Harskamp laat zien dat er is nagedacht over fysieke typeringen. Dat is een goed voorbeeld: doe dit bewust en vooral functioneel. Dat kan best wat vaker in Trouw. En blijf erop letten dat het ook bij mannen gebeurt.