Amerikanen hebben de keus: kiezen ze angst of vaagheid?

Waarom zou je ooit een Amerikaanse partijconventie willen bekijken? De Democraten hebben die ruim een week geleden al gehouden, de Republikeinen deze week. Ze zijn infomercials geworden, waarbij de online versies in coronatijd nog gelikter zijn dan de traditionele conventies. Over de inhoud gaan ze niet meer. De Republikeinen hebben niet eens een partijprogramma en ook de Democraten kunnen niet hard maken waarvoor ze staan.

Toch geven deze conventies een indruk van de verschillen tussen beide partijen, bijvoorbeeld op het gebied van religie.

Het is een gemeenplaats om te zeggen dat de Democratische Partij de seculiere partij van Amerika is. De partij was vanaf de negentiende eeuw de partij van de buitenbeentjes in de Amerikaanse politiek: migranten, witte zuiderlingen (later zwarten), vaak de minderbedeelden. Velen waren katholiek, joods of van andere religieuze minderheden, anderen waren ‘niks’. Omdat ze geen gedeelde geloofsovertuiging hadden, deden ze met z’n allen minder aan geloof. Dit patroon is wellicht versterkt in recente jaren, met de ontkerkelijking van de VS.

Maar dit betekende niet dat het een partij was zonder geloven of gelovigen, alleen dat het een pluriforme partij was en is. Dit zie je terug in hun kandidaat voor het vicepresidentschap, Kamala Harris, die als baptist een hindoe moeder heeft en een joodse man.

Je ziet het ook in de geestelijken die een rol speelden tijdens de Democratische conventie bij zowel de invocatie, de aanroeping, als de benedictie, de zegenwens, die overigens werden gecombineerd met het uitspreken van de pledge of allegiance. De Democraten benadrukken daarin religieuze diversiteit: een rabbijn, een islamitische voorganger, een Spaanse evangelische dominee en enkele katholieken spreken die uit. De gebeden moeten wel oecumenisch zijn; een boodschap waarin iedereen zich kan vinden.

Hierin kreeg ook Joe Biden een prominente plek als geloofsgetuige, zoals bleek uit de toespraak van Chris Coons, senator uit Delaware – Bidens staat – en gereformeerd ouderling. Hij vertelde over het diepe persoonlijke geloof van Biden, dat hem kracht gaf na het tragische verlies van zijn eerste vrouw en twee van zijn kinderen en oog gaf voor het leed van anderen. De kerkgaande katholiek Biden is volgens Coons een voorbeeld van de heilzame werking van geloof in zijn leven. Het heeft hem sterker gemaakt, maar vooral ook menselijker.

Democraten zien geloof als iets positiefs, Republikeinse gelovigen voelen zich bedreigd

Hieruit spreekt een klassiek-liberale kijk op religie: religie mag niet de publieke normen bepalen, maar kan als private overtuiging zeker zijn merites hebben voor mensen die zich erdoor laten inspireren.

Uiteraard is die boodschap vooral bedoeld voor gelovige Amerikanen, om hen te laten zien dat Democraten niet tegen geloof zijn, maar er juist respect voor hebben. Ze willen niet dezelfde fout maken als Hilary Clinton, die als vrome methodist toch geen aandacht schonk aan de religieuze kiezer. Maar het past wel in het denkkader van de Democraten: geloof is prima, zolang het je een beter (vooruitstrevend) persoon maakt.

Heel anders gaat het eraan toe in de Republikeinse conventie. Daar gaat het niet om het geloof zelf, maar om het recht of de vrijheid om geloof (en waarden) te behouden. Dat staat onder druk door de Democraten die kerken willen sluiten als maatregel tegen corona, hun vrijheid van meningsuiting willen beperken en een vrijzinnige moraal aan iedereen willen opleggen.

Republikeinen spreken niet over religie of christendom als positieve kracht, maar lijken te handelen uit angst. Dit verklaart ook waarom conservatieve gelovigen zich vastklampen aan Trump; alleen hij zou negatieve ontwikkelingen kunnen stoppen en erger voorkomen.

Ik vrees dat de positieve maar vage houding van de Democraten niet opgewassen is tegen de negatieve, maar sterk mobiliserende houding van de Republikeinen. Hun houding tegenover religie illustreert een breder probleem voor de Democraten: waar staan zij voor, behalve dat ze fatsoenlijker zijn dan Trump?

De Republikeinen baseren zich vooral op angst en de Democraten profileren zich als anti-Trump, maar beide partijen ontberen visie.

James Kennedy is een Amerikaanse historicus en decaan van het University College Utrecht. In Trouw geeft hij om de week zijn visie op de Nederlandse samenleving. Lees hier meer columns van James Kennedy.