Als de journalist zijn rug recht houdt, hoeft autorisatie door de geïnterviewde geen probleem te zijn

Daags nadat hij in 2003 de stekker uit het eerste kabinet-Balkenende had getrokken, trof ik VVD-leider Gerrit Zalm voor een interview. Zalm had toen een nieuwe regel ingevoerd: interviews werden niet meer door hem of zijn woordvoerder nagelezen op feitelijke onjuistheden of onjuist geïnterpreteerde uitspraken, het zogeheten autoriseren van een interview. Als interviews achteraf, na publicatie, niet klopten, dan zou hij dat luid en duidelijk laten weten. Ook partijgenoot Jozias van Aartsen, VVD-prominent en later burgemeester van Den Haag, was destijds deze school toegedaan. Als journalist was je daardoor meer dan 100 procent geconcentreerd om geen fouten te maken. Bovendien liet je een bandje meelopen.

De praktijk was doorgaans anders. Bij interviews werd steevast vooraf vriendelijk verzocht of het interview mocht worden nagelezen op feitelijke onjuistheden en andere zaken. Ondanks dat je zorgvuldig bent, kon je in discussies belandden, met de geïnterviewde of woordvoerders, over citaten, interpretaties, enzovoorts. Soms voorkwam dat nalezen inderdaad fouten. Gedoe gaf het regelmatig, waar je overigens altijd uitkwam, als je maar scherp op de inhoud bleef.

Verregaande bemoeienis

Bij de VPRO-documentaire over het diplomatieke en later politieke leven van D66-leider Sigrid Kaag loopt dit zogeheten autoriseren uit de hand. Het komt over als verregaande bemoeienis met de inhoud van de documentaire. Misschien wel te ver, ook al is dat begrijpelijk als de persoon in kwestie jarenlang een inkijk in haar leven geeft. Dan ontstaat er zoiets als een band, wellicht een vriendschappelijke relatie. Professioneel afstand houden is dan best lastig. Deze kwestie bewijst wat mij betreft dat een voortwoekerend leger van woordvoerders, communicatie-experts en spindoctors vooral bezig is het imago van de politicus te bewaken en minder op de feiten zit.

Op de redactie zelf is de vraag of we wel of niet bereid zijn interviews te laten autoriseren steevast punt van discussie, tussen de principiële redacteuren (‘nooit autoriseren’) en de praktisch ingestelden. Korte interviews en korte telefonische gesprekken laten we doorgaans niet autoriseren; langere gesprekken wel, als daarom wordt verzocht. Een band die meeloopt is dan buitengewoon handig.

Dat heeft me destijds zeer geholpen bij een berucht geworden interview met minister Vogelaar, toen ik haar in 2007 in Rome sprak over de positie van moslims en de islam in Nederland. Zij wilde moslims helpen wortelen in Nederland zodat ze uiteindelijk onderdeel worden van de Nederlandse cultuur en traditie. Op het vliegveld tikte ik de band uit en zij veranderde na lezing nog geen komma in het interview. PVV-leider Geert Wilders zei naar aanleiding van dit gesprek dat ze ‘knettergek’ was geworden en het vormde de opmaat naar haar uiteindelijke vertrek.

Einde politieke loopbaan

Collega-redacteur Wilfried van der Bles, inmiddels met pensioen, interviewde in 2012 PvdA-lijsttrekker Job Cohen en -voorzitter Hans Spekman. De SP staat waar wij moeten staan, was samengevat hun boodschap. Woordvoering wilde deze uitspraak schrappen. Van der Bles weigerde. Die enkele zin kostte Cohen uiteindelijk zijn politieke loopbaan.

Of een interview nu wel of niet onder het vergrootglas van de geïnterviewde of woordvoerder terechtkomt, de inhoud hoeft er niet onder te lijden. Als de citaten en de feiten kloppen en de rug recht wordt gehouden bij pogingen tot beïnvloeding, dan is autorisatie voor de journalist een overkomelijke procedure.