Zzp-docent in opmars: de leraar is ook per uur te huur

Het aantal zzp-docenten in het basis- en voortgezet onderwijs is de afgelopen jaren ruim verdubbeld. In 2015 stonden er 199 docenten ingeschreven als zelfstandige, dit jaar zijn dat er 448, blijkt uit gegevens van de Kamer van Koophandel die Trouw heeft opgevraagd. Het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk hoger, zegt een KvK-woordvoerder, omdat niet alle docenten dezelfde woorden gebruiken bij hun inschrijving.

Vooral in de Randstad, waar het lerarentekort het grootst is, neemt het aantal zzp-docenten toe. In Noord-Holland steeg het aantal sinds 2015 van 40 naar 93, in Zuid-Holland van 54 naar 127. Het werk ligt voor het oprapen voor de zelfstandige docenten, die bijvoorbeeld invallen bij ziekte, zwangerschapsverlof of cursusdagen.

Een onwenselijke trend, vindt de PO-Raad, de vereniging van basisschoolbesturen. “We hebben eind vorig jaar met onze leden al besloten dat we in principe niet met zzp’ers aan de slag willen omdat de kosten te hoog zijn”, zegt een woordvoerder. “We snappen dat sommige scholen met de rug tegen de muur staan. Maar wij krijgen hier geen warme gevoelens bij. Bij een zzp’er ben je veel meer geld kwijt dan bij een reguliere leerkracht. Het is een ontwikkeling die je kunt toeschrijven aan de hoogconjunctuur.”

Ervaring

Zzp-docenten zijn vanzelfsprekend vrij om hun eigen tarief te bepalen. Een uurloon tussen de 50 en 75 euro is gebruikelijk, leert een rondgang langs websites waar deze groep zich aanbiedt. Voor een docent in loondienst met vijftien jaar ervaring is dat een kleine vijftig euro. Deze kosten zijn echter lastig onderling te vergelijken, aangezien de school bij een zzp’er niet opdraait voor bijkomende uitgaven als pensioen en verzekering.

De opmars van de zzp-docent past in een bredere trend van versplintering van de onderwijsarbeidsmarkt. Uitzendbureaus, detacheerders en zelfstandigen spinnen in toenemende mate garen bij het lerarentekort, dat Centerdata dit jaar raamt op ruim 1800 fte’ers in het basisonderwijs.

De groei aan zzp’ers laat de wanhoop onder schoolleiders zien, zegt Petra van Haren, voorzitter van de Algemene Vereniging Schoolleiders (AVS). “Dat is heel zorgelijk. Zzp’ers kosten 15 tot 50 procent meer dan een reguliere leerkracht. Het zijn bovendien docenten die alleen lessen komen draaien en niet meedoen aan vergaderingen en oudergesprekken. Lekker makkelijk. De kwaliteit komt zo onder druk te staan. Het is op korte termijn een oplossing, maar op lange termijn een valkuil.”

Toegevoegde waarde

Frank Cörvers, hoogleraar onderwijsarbeidsmarkt aan de universiteiten van Tilburg en Maastricht, wil niet te snel een waardeoordeel aan de ­stijging verbinden. Ten eerste zijn het nog steeds heel weinig mensen op het totaal aantal leraren in Nederland, ­relativeert hij. Ten tweede is het van belang om te onderzoeken wat er ­precies achter de toename schuilgaat.

Zijn het vooral jonge docenten, gepensioneerden, of ervaren leraren die ontslag hebben genomen en zich daarna hebben ingeschreven als zzp’er? “We weten het niet precies”, zegt Cörvers. “Misschien leveren ze echt toegevoegde waarde en gaat het om potentieel dat je niet via reguliere kanalen vindt – dan is het een meerwaarde. Maar als ze allemaal ontslag nemen uit loondienst en dan terugkomen als zzp’er, krijg je hetzelfde effect als boeren die de voedselprijzen omhoog drijven in tijden van hongersnood. Daar krijg je een onaangenaam gevoel bij. Er bestaat zeker een risico dat belastinggeld niet efficiënt besteed wordt.”

Een ding is zeker, zegt Cörvers: de stijging van het aantal zzp’ers komt door het groeiende lerarentekort. “Die schaarste heeft de minister deels aan zichzelf te wijten. Als een leraar marktconform betaald wordt, krijg je deze versplintering niet. Het moment waarop er sprake is van een marktconform salaris, kun je definiëren als het moment waarop vraag en aanbod in evenwicht zijn. Dat is duidelijk niet het geval. Het lerarensalaris verhogen is de enige manier om deze ontwikkeling te stoppen.”

Lees ook:
Groeiend lerarentekort treft vooral speciaal onderwijs

Terwijl het lerarentekort blijft stijgen, daalt het aantal scholen dat er last van heeft, blijkt uit onderzoek van DUO Onderwijsonderzoek. De scholen die er wel last van hebben, liggen vooral in de steden en verzorgen het speciaal onderwijs.