Woede en onbegrip over sluiting van de basisscholen

De sluiting van het basisonderwijs was niet alleen een grote verrassing voor scholen, leerlingen en ouders, maar roept ook verontwaardiging op bij deskundigen en politici. Zeker de uitleg die minister De Jonge maandagavond gaf dat het sluiten van de basisscholen een manier is om ouders niet naar hun werk te laten gaan, wekt weerstand. ‘Kinderen, en zeker de kwetsbaren onder hen, betalen dan de prijs voor volwassenen die weigeren thuis te werken. De kansenongelijkheid tussen kinderen zal in de tweede lockdown alleen maar toenemen”, zegt de Amsterdamse onderwijssocioloog Thijs Bol. “Het lijkt wel of het kabinet geen kennis heeft genomen van al dat onderzoek dat er sinds de eerste lockdown is gedaan naar effecten ervan op kinderen.”

Onze collega's van Blendle spraken dit verhaal voor u in, beluister het via onderstaande speler.

Vanaf vandaag zitten alle scholieren in ieder geval tot 18 januari thuis. Wetenschappelijk bewijs dat die sluiting schadelijke gevolgen heeft voor kinderen, is er inmiddels in overvloed. Volgens Bol heeft een groot deel van de kinderen in het voorjaar wekenlang ‘niets geleerd’. Kinderen uit problematische gezinnen hebben tot wel een half jaar ontwikkelingsachterstand opgelopen omdat zij acht weken niet naar school mochten.

Arne Popma, de Amsterdamse hoogleraar kinderpsychiatrie die al maanden pleit voor het openhouden van scholen, dacht dat ‘het ei wel gelegd was dat basisscholen niet meer dicht mogen’. De basisscholen kwamen nooit voor in de routekaarten ter bestrijding van het virus. Kinderen tot 13 jaar vormen een kleine 5 procent van het aantal positief geteste coronapatiënten in Nederland. Er waren in de maand november een volgens het ministerie gering aantal van 44 scholen (0,6 procent van alle basisscholen) die vanwege een uitbraak moesten sluiten.

Mentale problemen

Dat het besluit nu toch gevallen is, maakt Popma ‘boos en verdrietig’. “Ik zie de mentale problemen bij kinderen die het al moeilijk hadden, verdiepen. Bij andere kinderen zie ik meer slaapproblemen en angststoornissen ontstaan. De ggz kampt met een grote toename aan bijvoorbeeld eetproblemen bij jongeren. Voor deze kinderen is nu ruim vier weken thuis zitten een ramp. School biedt hen de veiligheid die ze zo nodig hebben.”

Op een schooljaar vindt ook de Maastrichtse hoogleraar onderwijseconomie Trudie Schils twee weken thuisonderwijs een aanzienlijke periode. “Zeker nu deze weken zich opstapelen op de vorige lockdown”, zegt Schils. “De opgelopen achterstanden haal je steeds moeilijker in.”

De uitleg dat de basisscholen dicht moeten om ouders thuis te houden, vindt Bol ‘schandalig’. De koepel van basisscholen PO-Raad vindt volgens een woordvoerder ook dat het kabinet voor dit probleem toch met een creatievere oplossing had kunnen komen. Ook Schils vindt het ‘niet sterk overkomen’. “Ik hoor ouders van jonge kinderen zeggen dat het kabinet helemaal niet aanvoelt hoe zwaar het dit voorjaar voor hen was om een baan en thuisonderwijs te combineren. Bovendien is de week voor de kerstvakantie voor veel mensen de drukste week van het jaar. Waarom had die lockdown dan niet gewoon vrijdag kunnen ingaan?”

Activiteiten voor jongeren

In de Tweede Kamer vroegen PvdA, D66 en GroenLinks het kabinet het besluit te heroverwegen en te onderzoeken of de scholen niet toch al op 11 januari open kunnen. De coalitiepartijen VVD en ChristenUnie zijn er niet op tegen begin januari een nieuw advies aan het OMT te vragen. Premier Mark Rutte reageert uiterst terughoudend op de wens om te kijken of scholen toch eerder open kunnen. Volgens hem duurt het even voor de effecten van Nieuwjaar in de besmettingscijfers terug te zien zijn.

Popma heeft te doen met scholen, die sinds de eerste lockdown veel meer aandacht hebben gekregen voor het mentale welzijn van hun leerlingen en vaak goed bijhouden wie er kwetsbaar zijn. “In plaats van dat ze hiervoor beloond worden, moeten ze nu plotseling weer afstandsonderwijs en apart fysiek onderwijs gaan opzetten.” Bol vraagt zich af of het de moeite loont om kwetsbare leerlingen naar school te halen: “De kwetsbare leerlingen hebben meer nodig dan huiswerkbegeleiding, waar zo’n les vaak toch op uitdraait. Ze hebben echt een leerkracht nodig die hen bij de hand neemt, in de omgeving van hun eigen klas.”

Het is van groot belang, vindt Popma, dat er de komende weken nog activiteiten voor jongeren zijn om hen naar buiten te trekken. De Amsterdamse onderwijswethouder Marjolein Moorman kijkt naar wat er mag en kan in de kerstvakantie. Ze houdt er ook rekening mee dat de leerlingen door deze tweede sluiting nog verder achterop raken. “Als stad gaan we opnieuw kijken hoe we scholen en leerlingen zo goed mogelijk kunnen ondersteunen. Er is ook een landelijke aanpak nodig, die moet zorgen voor extra lestijd, meer docenten en uitstel van het selectiemoment voor de middelbare school.”

Lees ook:

Een dikke maand dicht. ‘Ik zag het voor het basisonderwijs niet aankomen’

Scholen moeten hun deuren sluiten tot 19 januari, en dat komt zeker voor de basisscholen toch nog onverwacht.