Wereldwijde leerachterstand vanwege corona, ook in Nederland

Kinderen over de hele wereld hebben een leerachterstand van ruim drie maanden opgelopen tijdens de coronapandemie. Na tweeënhalf jaar hebben de meeste scholieren die nog niet ingehaald, blijkt uit een analyse in vijftien landen. Vooral bij rekenen en wiskunde, vakken waarbij veel uitleg nodig is, zijn leerlingen achteropgeraakt. Kwetsbare kinderen uit armere gezinnen en kinderen in minder welvarende landen zijn het hardst geraakt.

Onderzoekers aan onder meer de Universiteit van Oxford en Sciences Po in Parijs analyseerden 42 eerdere studies naar leerachterstanden door de gevolgen van de coronapandemie. De studies betroffen middelbare en basisscholen in vijftien landen (verdeeld over vijf continenten), waaronder Nederland, de Verenigde Staten, Brazilië en Zuid-Afrika. Maandag publiceerde het wetenschappelijk tijdschrift Nature Human Behaviour de analyse.

Kloof tussen arm en rijk wordt nog dieper

Waar de onderwijsvertraging vandaan komt weet je nooit precies, zegt hoogleraar onderwijseconomie Carla Haelermans van de Universiteit Maastricht. Maar er zijn wel een paar redenen aan te wijzen. “Vooral de eerste schoolsluiting kwam onverwacht. Het schoolsysteem raakte wereldwijd totaal ontwricht. Die sluiting duurde drie maanden en dat zie je ook terug in de vertraging. Ik zeg liever ‘vertraging’ dan ‘achterstand’, want een vertraging is nog weg te werken.”

Het is niet gek dat kinderen uit een gezin met lager opgeleide ouders meer vertraging hebben opgelopen dan andere kinderen, denkt de hoogleraar. Vaak hebben de zogenaamde ‘kwetsbare’ scholieren maar één ouder thuis, in plaats van twee. Dan is het moeilijker om kinderen te helpen met bijlessen en dergelijke, zoals hoogopgeleide ouders waarschijnlijk wel konden doen.” Daarbij hebben welvarende ouders vaak kantoorbanen, zodat ze een oogje in het zeil kunnen houden, terwijl lager opgeleide ouders vaak buiten de deur werken. Ook hebben armere gezinnen vaak minder computers, telefoons en werkende internetverbindingen.

Toen de scholen weer opengingen, was het onderwijs vaak niet meteen op het oude niveau. Docenten – en leerlingen – misten lessen door quarantaines. Een deel van de lessen werd ‘hybride’ (waarbij een deel van de klas thuis zit en een deel in het klaslokaal). Ook dat komt de leerprestaties niet ten goede.

Achterstand kan een heel leven doorwerken

Een onderwijsachterstand kan een heel leven doorwerken. Het heeft gevolgen voor het niveau van het voortgezet onderwijs dat een kind kan volgen, en de vervolgopleiding, stellen de onderzoekers in de analyse. Dat heeft weer invloed op de kansen op de arbeidsmarkt. Als álle kinderen in een land zo’n grote leerachterstand hebben, kan dit invloed hebben op de welvaart in het land. En hoogstwaarschijnlijk gebeurt dat vooral in armere landen. Kinderen raakten daar verder achterop dan kinderen in meer welvarende landen. Vaak waren de scholen daar langer gesloten.

Het is een zorgelijke trend, vindt Haelermans. Maar de achterstanden in het onderwijs namen – tenminste in Nederland – al langer toe, ook voor de pandemie. Dat komt vooral door het lerarentekort. “We zien daarom dat de leerlingen na een paar jaar nog steeds achterlopen”, zegt ze.

Voordeel van de twijfel

De scholen staan nu voor een grote uitdaging: alles in het onderwijs moet aangepast worden aan de verschillende leerachterstanden, denkt de hoogleraar. “Gelukkig is er in Nederland 8,5 miljard euro voor vrijgemaakt. Nu moeten we gaan nadenken over hóe we de vertraging wegwerken. Een docent moet misschien wel aan het begin van groep 4 ergens anders beginnen dan normaal. En onderzoek toont aan dat bijspijkeren in kleine groepjes effectief is. Een leraar kan dan echt kijken waar het kind nu staat. Anders lopen ze het risico uiteindelijk op een lager niveau eindexamen te doen dan ze zonder corona hadden gedaan.”

Twee jaar geleden ging het project ‘kansrijk adviseren’ van start, dat leerkrachten aanspoort een kind bij het middelbare schooladvies het voordeel van de twijfel te geven. “Het zou interessant zijn om te kijken of de kinderen die nu in de tweede of derde klas van het voortgezet onderwijs zitten inderdaad het niveau halen waar ze de kans voor hebben gekregen.”

Lees ook:

De desastreuze gevolgen van de coronasluiting: hele wereld kampt met grote leerachterstanden

Tijdens de pandemie hebben bijna alle kinderen te maken gehad met schoolsluitingen. De gevolgen zijn wereldwijd desastreus.

In Zweden bleven de scholen wèl open en voelen de jongeren zich na twee jaar corona prima

Wereldwijd hebben leerplichtige jongeren te leven met de erfenis van de schoolsluitingen tijdens de coronapandemie. Maar in Zweden, dat alles net een tikje anders deed, lijken leerlingen weinig negatieve gevolgen te ondervinden.