Treft corona meisjes harder in hun schoolprestaties dan jongens?

Het is een opmerkelijk statistisch gegeven: meisjes in groep 8 van de basisschool kregen in 2021 lagere schooladviezen dan vóór corona, terwijl de adviezen voor jongens juist hoger waren. De cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn helder, maar is er ook een verband?

Correlatie is geen causaliteit, zegt iedereen die het kan weten, en velen laten het daarbij. Oftewel; het hoeft niet aan corona te liggen. Het onderwijs is continu in beweging en verschillende effecten werken steeds op elkaar in. “Ik gok zelf dat het een combinatie zal zijn van vele factoren die je niet kunt ontrafelen”, zegt Jos Claessen, emeritus hoogleraar onderwijswetenschappen aan de Open Universiteit. Hij verdiepte zich eerder in prestatieverschillen tussen jongens en meisjes in het onderwijs.

Het kan om te beginnen een toevalstreffer zijn. Wat dat betreft is het reikhalzend uitzien naar de schooladviezen van 2022, die dezer dagen worden gegeven. Het zou ook kunnen dat scholen de leerachterstanden die door lockdowns ontstonden niet gelijkmatig hebben ingelopen, zegt Claessens. Als vaardigheden als begrijpend lezen, waar meisjes vaak al sterker in zijn, versneld worden ingelopen, zijn degenen die profiteren van de extra aandacht vooral jongens.

Meisjes waren in coronatijd vaker ‘psychisch ongezond’

Toch zijn er aardig wat aanwijzingen die een scheve verdeling van de coronalasten tot een zinnige hypothese maken. Zo gaven meisjes tijdens de pandemie vaker aan mentaal last te hebben van de coronarestricties dan jongens. Veel onderzoeken richtten zich weliswaar op de leeftijdsgroep die begint bij 12 jaar, maar de verschillen zijn wel heel groot.

Een ander onderzoek van het CBS gaf deze week bijvoorbeeld aan dat van de 12- tot 25-jarigen in 2021 18 procent ‘psychisch ongezond’ was. Dat is een enorme stijging ten opzichte van de 11 procent in 2020. Uitgesplitst naar sekse is het verschil pas echt groot: onder jongens en jonge mannen was het in 2021 bijna 12 procent, onder meisjes en jonge vrouwen ruim 24 procent.

Ook voor de pandemie waren er al duidelijke verschillen in mentaal welbevinden, zegt Marloes Kleinjan van het Trimbos-instituut en de Universiteit Utrecht, die daar onderzoek naar deed. Zij noemt het met name opvallend dat in haar onderzoek onder 10 tot 18-jarigen jongens veel vaker aangaven over veerkracht te beschikken dan meisjes. “En corona heeft juist van hun veerkracht veel gevraagd.”

Houdt dat alles verband met leren? Dat kan, het verschil in ervaring sluit aan bij accentverschillen tussen de sekses die je ziet als je de hele bevolking bij elkaar neemt: meisjes zijn over het algemeen wat meer sociaal gericht en presteren beter in groepsverband, zegt Claessen. En laat dat nu juist een dynamiek zijn die door de lockdowns bovenmatig is verstoord.

Aan de andere kant, meisjes springen er ook uit doordat ze vaker goed zijn in gestructureerd werken, een vaardigheid waarmee je kunt beweren dat je in het voordeel bent als de school dicht is en je thuis moet leren.

Iedereen is dan ook uiterst voorzichtig met conclusies trekken. “Het blijft speculeren”, zegt Kleinjan. “Maar veel studies geven aan dat welbevinden een voorwaarde is om tot leren te komen. Als je die redenering aanhoudt zou je dat in theorie terug kunnen zien in de schoolprestaties.”

Wel een goede eindtoets

Een ander vraagteken is dat het verschil vooral zit in de adviezen die de scholen afgaven. Daarna volgt nog de centrale eindtoets. Meisjes scoren daarin doorgaans vaak hoger dan hun voorlopig schooladvies, vaker dan jongens doen. En die traditie hielden ze ook in 2021 hoog. Als er dus een coronafactor is, dan drukt die zwaarder op het advies van de school dan op het toetsresultaat.

Dat kan natuurlijk. Een leerkracht ziet zaken die een toets niet meet, zoals leerhouding en motivatie. En er valt iets voor te zeggen dat een coronalast zich eerder uit in dergelijke factoren dan in de vaardigheden die een toets meet.

Hoe het ook zij, een eenduidig antwoord is (nog) niet te geven. Cijfers over 2022 zouden kunnen helpen duidelijk te maken of de verschuiving een eenmalig fenomeen is of een trend. Maar ook dan is de kans groot dat we simpelweg te weinig weten om een bevredigende verklaring te vinden. Maar frappant is het wel, besluit Kleinjan. “Dit is zeker iets om in de gaten te houden.”

Lees ook:

De achterstanden op basisscholen zijn voor een deel al ingehaald, maar de verschillen blijven groot

Een deel van de corona-achterstanden op basisscholen is ingelopen, blijkt uit onderzoek. Maar de verschillen tussen leerlingen blijven ‘zorgelijk’.

Depressies, leerachterstanden; scholieren zijn ernstig in de problemen geraakt door de lockdowns

Leerlingen op middelbare scholen lopen 27 weken achter op het onderwijsschema van vóór corona. Toch vinden scholen dat niet het ergste: gebrek aan motivatie, vermogen tot samenwerken en depressies bij leerlingen baren meer zorgen.