Schakelklassen voor gevluchte jongeren vrijwel allemaal vol

Een jaar na de Russische inval in Oekraïne is er op vrijwel geen enkele Nederlandse middelbare school nog ruimte voor jongeren die naar Nederland zijn gevlucht of gemigreerd. Bijna iedere zogeheten Internationale Schakelklas (ISK) zit vol en plaatst nieuwe jongeren op een wachtlijst, meldt de organisatie Lowan, die scholen ondersteunt bij deze taak. Een groeiend aantal scholen zet ze zelfs niet meer op de wachtlijst, zo druk is het.

Wachtlijsten op zo’n 95 procent van de middelbare scholen

In november voerde Lowan nog een inventarisatie uit onder middelbare scholen. Toen bleek dat zo’n 70 procent van de middelbare scholen een wachtlijst hanteerde voor hun schakelklassen. Inmiddels is dat percentage veel verder opgelopen, denkt adviseur Hariëtte Boerboom, naar schatting tot zo’n 95 procent. “Sterker nog, ik kan op dit moment geen enkele middelbare school noemen die níet met een wachtlijst werkt.” Daardoor zitten honderden jongeren noodgedwongen thuis, vaak langer dan de maximale wettelijke wachttijd van drie maanden.

Jongeren tussen de 12 en 18 jaar die net in Nederland zijn komen wonen - bijvoorbeeld kinderen van asielzoekers, Oekraïners of arbeidsmigranten - worden vrijwel altijd eerst in zo’n ISK geplaatst. Daar zitten zij met andere nieuwkomers om (vooral) de Nederlandse taal te leren. Zo worden ze klaargestoomd voor een vervolgopleiding in het reguliere onderwijs. In totaal bieden op dit moment ongeveer 120 middelbare scholen ISK-onderwijs aan. Maar dat is nog altijd onvoldoende, blijkt nu.

Zeker op acht plekken een volledige leerlingenstop

Het tekort aan plekken leidt steeds vaker tot pijnlijke beslissingen. Zo hebben zeker acht middelbare scholen onlangs een volledige leerlingenstop afgekondigd voor nieuwkomers. Dat betekent dat nieuwe migrantenkinderen tot de zomervakantie zelfs niet meer aan de wachtlijst worden toegevoegd. Verschillende andere scholen maken zo’n zelfde besluit bekend na de voorjaarsvakantie, weet Boerboom. Daarnaast zijn er scholen die zo’n lange wachtlijst hebben, dat een nieuwkomer alleen in theorie kans maakt om aan die school te starten.

Onder meer scholen in Assen, Groningen, Lemmer en Emmeloord zijn gestopt met het plaatsen van nieuwe scholieren in hun ISK-klassen, meldde het Dagblad van het Noorden onlangs. Daardoor kunnen alleen al in de omgeving van Assen ‘tientallen’ nieuwkomers van 12 tot 18 jaar niet naar school, schrijft schooldirecteur Karin Zwiers in een noodkreet op LinkedIn. Haar school groeide in anderhalf jaar tijd van 110 naar 380 leerlingen, en van één naar drie gebouwen.

‘Onderwijsinstellingen finaal voor het blok gezet’

Daarbij speelt de inrichting van het Nederlandse asielsysteem een rol, meent Boerboom. “Er is ontzettend veel grootschalige en tijdelijke opvang. Denk aan cruiseschepen met duizend mensen, een opvang voor 1500 asielzoekers bij pretpark Walibi, of opvanglocaties voor vijftig, honderd of zelfs honderdvijftig alleenstaande minderjarigen. Die moeten allemaal naar school, maar dat is vrijwel onmogelijk. De onderwijsinstellingen in de omgeving worden finaal voor het blok gezet.” Lowan vraagt dan ook om langdurige en kleinschalige opvang, en wordt daarin gesteund door de VO-raad, de belangenbehartiger van middelbare scholen.

Daarnaast kampen veel middelbare scholen sowieso al met een lerarentekort, en dat maakt het extra lastig om ook nog eens de flinke instroom van migrantenkinderen te verwerken. Het onderwijzen van deze doelgroep is bovendien zeer gespecialiseerd werk: lang niet iedere docent weet immers hoe je een jongere succesvol een tweede taal aanleert. Op basisscholen is de situatie iets minder nijpend, omdat met name kleuters vaak rechtstreeks op de basisschool kunnen instromen en dus minder extra begeleiding nodig hebben.

‘Dit is alles wat we niet willen’

“Een school is geen fabriek, en daarom kiezen we voor de leerlingen die al op school zitten, voor kwaliteit en een veilig pedagogisch klimaat”, schrijft Sanne van der Veen, afdelingsleider van een ISK in Arnhem, in een blog. Ook haar school stelde onlangs een leerlingenstop in. “Dit betekent wel dat [nieuwe, red.] leerlingen niet naar school kunnen, thuiszitten, geen netwerk opbouwen en dat ze niet of nauwelijks in beeld zijn bij de gemeentes of instanties. Het is alles wat we niet willen, maar we lopen tegen onze grenzen aan.”

Lees ook:

Rode Kruis: nog altijd tekort aan gastgezinnen voor Oekraïners

Nog altijd is er een groot tekort aan gastgezinnen voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. In de Randstad en de regio Eindhoven moeten er zeker zeshonderd nieuwe adressen bij.