Ruim de helft van de studenten kampt met angst en somberheid. ‘De overheid draagt bij aan de druk’

Jolien Dopmeijer zag als docent verpleegkunde bij hogeschool Windesheim hoe studenten steeds meer worstelden met psychische klachten en besloot erop te promoveren. Naar eigen zeggen deed ze een van de eerste grote onderzoeken naar studentenwelzijn in Nederland.

Tijdens het verzamelen van gegevens onder ruim 3000 studenten schrok Dopmeijer van de ernst en omvang van de problematiek. Meer dan de helft van de studenten bleek angst- en somberheidsklachten te hebben, en ruim 40 procent rapporteerde gevoelens van eenzaamheid. Ruim 70 procent ervoer prestatiedruk. Vrijdag promoveert Dopmeijer aan de Universiteit van Amsterdam.

Zijn problemen als prestatiedruk en somberheid bij studenten niet van alle tijden?

“Natuurlijk zijn er altijd problemen geweest bij jonge mensen die volop in een ontwikkelingsfase zitten. Toen ik studeerde waren studiestress en psychische klachten ook al aan de orde. Het punt is: we kunnen niet goed vergelijken, want er waren totdat ik ging meten nauwelijks cijfers. Wat ik wel zie, is dat de maatschappij is veranderd. Die is meer prestatiegericht geworden, de concurrentie met je omgeving is belangrijker geworden. Tegelijkertijd ligt de druk om gelukkig te zijn hoog.”

U stelt dat studenten het lastig vinden om hulp te vragen. Hoe komt dat?

“We dachten dat studenten bang waren voor een stigma vanuit de omgeving, dat mensen bijvoorbeeld zouden denken dat ze zwak waren. Er wordt wel eens over de jongere generatie gezegd dat ze niet tegen een stootje kunnen en dat ze lui zijn. Ze zouden juist blij moeten zijn met de welvaart en de keuzes die ze hebben, dat soort uitspraken. Maar onze aannames bleken onjuist. Studenten met psychische problemen lijken juist zichzelf te veroordelen. Ze vergelijken zichzelf met anderen, die volgens hen dergelijke problemen niet hebben. Voor jongvolwassenen is het aansluiten bij anderen het allerbelangrijkst. Daarom is de coronacrisis ook zo funest.”

Volgens u zouden onderwijsinstellingen hun studenten moeten screenen op psychosociale problemen. Zorgt dat niet juist voor een stigma?

“Het screenen van problemen zou anoniem kunnen. Zo hebben wij ook de gegevens verzameld. Studenten met zorgwekkende klachten, dus boven een bepaalde norm, kregen een mail toegestuurd met info met de route naar eventuele hulp. Dat zou nog beter kunnen bij de instellingen.”

Is dat wel de taak van de onderwijsinstelling? Uiteindelijk komen studenten daar om te studeren en een diploma te halen.

“Dat is inderdaad één manier om naar het onderwijs te kijken. Je kunt ook breder kijken, dat onderwijs er ook is voor de persoonlijke vorming, die hand in hand gaat met professionele ontwikkeling. Bovendien kunnen psychische klachten voor studievertraging zorgen, iets waar de instellingen geen baat bij hebben.”

U stelt dat de overheid de verantwoordelijkheid op zich moet nemen om mentale druk bij studenten weg te nemen. Hoe?

“Het is natuurlijk niet alleen de taak van de overheid, maar ik zie dat bepaalde beleidskeuzes wel bij lijken te dragen aan de druk. Denk aan de invoering van het leenstelsel, het bindend studieadvies, of veranderingen in de zorg waardoor studenten soms moeten mantelzorgen. Dat levert druk op. Het is de taak van de overheid om dat goed te bekijken en te herzien. Dat wordt deels gedaan. Maar extra middelen zouden onderwijsinstellingen ook helpen te veranderen en meer preventief te gaan werken. Dat is een hele andere manier dan ze nu doen, en dat kost nogal wat.”

Lees ook:

Met de studie gaat het goed, met de studenten minder

Op mbo’s en in het hoger onderwijs is de situatie door de coronacrisis precair. De studieresultaten zijn nog goed, maar hoe lang houden studenten en docenten dit ‘standje overleven’ nog vol?

Zo komt de student het online studeren door

Sommige studenten krijgen niet tot nauwelijks fysiek les en zien de universiteit dus bijna niet van binnen. Wat doet dat met ze, en hoe zorgen ze ervoor dat de moed hen niet in de schoenen zakt?