ResearchEd is een Lowlands voor leraren

Kan de wetenschap je vertellen hoe je het beste les kunt geven? En als het antwoord ‘ja’ is, moeten leraren dan niet gewoon lesgeven zoals de wetenschap dat voorschrijft?

Deze vragen werden gesteld bij de jaarlijkse ResearchEd-conferentie. Een plek waar onderwijsonderzoek centraal staat, en zo wordt gepresenteerd dat de leraar er ook wat mee kan. Ik onderstreepte in het programmaboekje alle sprekers die ik wilde zien alsof het Lowlands was. Die ene grote naam of juist een nieuwe onbekende wetenschapper? Juist naar een onderwerp waar je veel of nog niets van weet?

Garantie krijg je nooit

ResearchEd is altijd uitverkocht. Dat betekent dat zo’n duizend bezoekers (vooral leraren) hun vrije zaterdag opofferen om te horen over het laatste onderwijsonderzoek. De laatste jaren is, mede dankzij ResearchEd, onderwijsonderzoek veel toegankelijker geworden. De roep om ‘evidence informed onderwijs’ wordt steeds groter, maar toch hoor ik nog altijd collega’s die zeggen dat je het niet uit een boekje kunt leren.

Onderwijs is van zoveel variabelen afhankelijk. Wat kan werken in de ene situatie, werkt niet automatisch in de volgende. Garantie krijg je nooit bij het leren van leerlingen. Toch geloof ik dat gebruik maken van onderzoek mij de afgelopen jaren een veel betere leraar heeft gemaakt.

Uit een enorm Amerikaans onderzoek waar 350.000 leerlingen aan meededen (project Follow Through) bleek bijvoorbeeld dat directe instructie vaak beter werkt dan ‘ontdekkend leren’. Dat wil niet zeggen dat ik leerlingen nooit meer zelf iets laat uitzoeken, maar wel dat ik er terughoudender in ben geworden. Leerlingen loslaten op het internet of in de boeken betekent vaak overbelasting van het werkgeheugen. Liever zorg je ervoor dat ze kleine brokjes informatie tegelijkertijd krijgen.

De kracht van herhaling

Uit een ander onderzoek blijkt dat zittenblijven niet zo’n zinnige onderwijsingreep is (die wel bakken met geld kost). In rapportvergaderingen stem ik alleen voor zittenblijven als het echt niet anders kan. Een ander prachtig onderzoek stelt dat veruit de meeste leerlingen drie keer een concept volledig moeten doorgronden voor het uiteindelijk in het langetermijngeheugen terechtkomt. Sinds ik dat weet, bouw ik veel bewuster herhalingen in het curriculum in.

En zo zijn er nog tientallen principes waarmee ik mijn onderwijs probeer op te bouwen. Maar het is niet genoeg, stelt de Franse pedagoog Philippe Meirieu. Om te weten wat werkt bij jouw leerlingen en in jouw les, heb je ook een flinke dosis praktijkkennis nodig. Daarnaast moet je nadenken waartoe je onderwijst: wat is je visie?

Dat maakt mijn vak ook zo uitdagend: hoeveel ingrediënten de wetenschap ook kan geven, een recept voor goed onderwijs bestaat niet, zo stelde de laatste spreker op ResearEd, Pedro de Bruyckere. Uiteindelijk moet je, als een chef-kok, alles zelf tot een gerecht maken.

Dus kan de wetenschap ons simpelweg de beste methode bieden voor goed onderwijs? Nee. Maar zonder de wetenschap, en plekken als ResearchEd, zou ik niet ver komen.

Erik Ex (1987) is leraar geschiedenis op het Cygnus Gymnasium in Amsterdam. Hij schrijft elke twee weken een column. Lees zijn eerdere bijdragen hier terug.