Ooit hadden we de gelukkigste kinderen ter wereld, nu gaan ze naar bijles

Volgens het vorige week gepresenteerde rapport van de inspectie blijft het lerarentekort groeien en is die nu het grootste in het voortgezet onderwijs. Ondertussen groeit een andere sector gestaag door: de bijlesindustrie. Of moet ik zeggen ‘Lyceo’?

Oké, die moet ik even toelichten. Er houdt één vak dapper stand in strijd tegen het lerarentekort: geschiedenis. We moeten bij de opleiding zelfs selecteren. Afgelopen vrijdag zag ik samen met twee vakgenoten 35 zenuwachtige potentiële geschiedenisleraren langskomen, voor 15 opleidingsplekken. Vervelend voor hen, maar een luxe voor het vak.

Natuurlijk vragen we dan naar relevante ervaring in het onderwijs. Steeds vaker horen we dan: ‘Lyceo’. In een onderzoek uit 2021 kwamen Trouw en Investico al tot de conclusie dat Lyceo marktdominantie heeft. In vacatureteksten noemt Lyceo zich de snelst groeiende huiswerkbegeleiding van Nederland.

Explosieve groei aan schaduwonderwijs

Dat er een explosieve groei is aan schaduwonderwijs wisten we al. In 2000 ging er 45 miljoen euro in om, in 2019 ging het om 320 miljoen. En doordat een flink gedeelte van de coronasteun ook aan commerciële bureaus is besteed zal dit alleen maar meer zijn geworden. Socioloog Louise Elffers schreef al over een ‘bijlesgeneratie’ en de Onderwijsraad luidde in 2021 de noodklok: schaduwonderwijs versterkt kansenongelijkheid en ongezonde onderwijscompetitie.

Nog een paar stukjes uit het inspectierapport: de ervaren druk door schoolwerk is verdrievoudigd en het welbevinden van scholieren, vooral meisjes, is in rap tempo afgenomen. Ooit hadden we de gelukkigste kinderen ter wereld, nu gaan ze naar bijles.

Terwijl het aantal leraren in het publieke voortgezet onderwijs afneemt, groeit de bijlesbranche. Begrijp me niet verkeerd: deze ondernemers voorzien in een behoefte en zijn ongetwijfeld begaan met het welzijn van leerlingen. Daarnaast werken ze vaak als springplank voor mensen die het onderwijs in willen.

Waar ik wel echt van schrok is wát deze studenten allemaal bij Lyceo doen. Er zijn de bijlessen, huiswerkuurtjes en examentrainingen. Maar ook ‘opstapcursussen’ voor kinderen van de basisschool. Studenten maken lesmateriaal, kijken toetsen na (in plaats van vakdocenten), krijgen cursussen orde houden. Er bestaat zoiets als het ‘Lyceo examenjaar’, een combinatie van huiswerkbegeleiding, bijles, examentraining en coaching.

Aanbod creëert vraag

En vergeet niet, aanbod creëert ook vraag: leerlingen en hun ouders gaan geloven dat je er niet alles uit gehaald hebt als je geen bijles hebt gehad. En dat allemaal dus door studenten die nauwelijks praktijkervaring hebben en geen opleiding gehad hebben in pedagogiek of didactiek. Het duurt niet lang meer of Lyceo neemt het volledig van ons over. En we hebben het monster zelf gecreëerd.

Wat kunnen scholen doen? Een van de studenten bij de selectie kwam met het antwoord. Zij was zelf op een school afgestapt voor een bijbaan en een dappere schoolleider had haar aangenomen. Ze liep tijdens de selectie mee met de lessen en aan het einde van de dag begeleidde ze leerlingen met het maken van huiswerk. Ik zette een plusje bij haar naam. Die moeten we hebben.