Neem een voorbeeld aan Estland: zet kinderen langer bij elkaar in de klas

Is de mens in zijn aard een pro-sociaal­­ wezen of zijn er regels en wetten nodig om te voorkomen dat we zelfzuchtig handelen? In mijn lessenserie over de prehistorie komt dit eeuwenoude debat tussen Hobbes en Rousseau altijd wel even aan bod. Dit jaar stak een jongen zijn vinger op: hij had toevallig net het boek van Rutger Bregman hierover gelezen­­ en wilde de rest van de klas er graag iets over vertellen. Niemand vond het gek, mijn gymnasiumleerlingen lezen graag en veel.

Afgelopen week bleek uit het nieuwe Pisa-onderzoek dat Nederlandse leerlingen met minder plezier en vooral minder goed lezen. Een kwart van de vijftienjarigen zal de school laaggeletterd verlaten, zij kunnen geen bijsluiters of overheidsbrieven begrijpen. Nederlandse leerlingen vinden lezen vervelender dan leeftijdsgenoten in andere landen en doen het aanmerkelijk slechter dan leerlingen in de rest van de EU.

Van jongs af aan bij elkaar in de klas

De beste cijfers worden binnen Europa­­ in Estland gehaald, dat ook het beste scoort op het gebied van wiskunde en natuurwetenschappen. Vorig jaar bezocht ik een paar scholen in Estland. Het viel mij op dat leerlingen van jongs af aan bij elkaar in de klas zaten. Leerlingen worden tot hun zestiende niet naar niveau geselecteerd. De kinderen die ik sprak, zaten al twaalf jaar bij elkaar in de klas.

Dit is niet dé reden waarom het Estse onderwijs zo goed scoort. Er is op zijn hoogst sprake van correlatie, geen causaal verband. Uit ander onderzoek is wel bekend dat het uitstellen van het selectiemoment de kansengelijkheid bevordert. Volgens onderwijssocioloog Herman van der Werfhorst ontstaat er bij latere selectie onderwijsnivellering.

Als mijn leerlingen die in de brugklas al dikke pillen lezen, niet bij elkaar in de klas worden gezet, maar in een klas komen waarin kinderen zitten die gewend zijn van hun telefoonscherm te lezen, dan is dat voordelig voor die laatste groep. Dat verbaast mij niets: kinderen ontwikkelen zich door de invloed van hun ouders, maar ook door verwachtingen van hun leerkracht en vanwege de norm die geldt binnen hun vriendengroep.

Wij selecteren automatisch de crème de la crème

In Estland blijven de leerlingen bij elkaar, ze ontwikkelen zich naar elkaar toe. Op ons gymnasium selecteren wij automatisch de crème de la crème van Amsterdam-Oost (en omstreken). Er zijn ook brede scholengemeenschappen in de wijk waar niet vroeg wordt geselecteerd. Toch is daar geen sprake van een echte mix: de gymnasiasten zitten al bij mij op school, zij zijn er al uitgefilterd bij hun schoolkeuze.

Het eeuwenoude dilemma tussen Hobbes en Rousseau werd bij mij in de les niet beslecht. In het geval van vroege selectie is het duidelijk dat er wetten en regels nodig zijn om dit op te lossen. Als we echt brede brugklassen willen, moeten alle scholen in een regio hieraan meedoen. Ik wens iedere leerling die slecht leest een vriendje toe dat hem iets wil vertellen over de dikke pil op zijn nachtkastje.

Erik Ex (32) is leraar geschiedenis op het Cygnus Gymnasium in Amsterdam en werkt voor Schoolinfo, dat zich bezighoudt met onderwijsinnovatie. Hij schrijft elke twee weken een column. Lees zijn eerdere bijdragen hier terug.

Lees ook:

Hoe krijgen we scholieren weer aan het lezen, al is het maar een pizzafolder?

De leesvaardigheid en het leesplezier van Nederlandse jongeren dalen fors, blijkt uit internationaal onderzoek. Wat schort er aan ons onderwijs en hoe krijgen we scholieren weer de boeken in?