Leraar zwijgt (te) vaak bij onderwijsvernieuwingen

Er wordt veel gesproken over de lerarenstaking eind deze maand, maar er staat nog een ander belangrijk evenement gepland waar leraren nauwelijks aandacht voor lijken te hebben. Onterecht. Het gaat om de grote curriculumherziening waar deze maand hoorzittingen over worden gehouden in de Tweede Kamer. Het lesprogramma voor alle vakken gaat op de schop. De curriculumverandering is nauwelijks onderwerp van gesprek in de lerarenkamer. Op Twitter wordt al een tijd moord en brand geschreeuwd, maar wie goed kijkt, ziet dat het een select groepje betreft. Veel leraren weten niets over het nieuwe curriculum, laat staan dat ze de voorstellen gelezen hebben.

In de Tweede Kamer komen ook critici aan bod onder wie de recent afgezwaaide hoogleraar Paul Kirschner. Hij zal zijn kritiek niet onder stoelen of banken steken. Voor de Kamerleden zal het echter ook zaak zijn te weten hoe de leraren tegenover de herziening staan.

De blik van leraren is nauw

Een echt gesprek over een nieuw curriculum zou gevoerd moeten worden binnen een beroepsvereniging, maar leraren zijn georganiseerd in vakverenigingen: met de geschiedenisleraren spreken we over geschiedenis, de wiskundeleraren spreken samen in een eigen vereniging over wiskunde. Hun blik is nauw, terwijl dit gesprek een professionele dialoog zou moeten zijn waarin men spreekt met een gemeenschappelijk taal.

In het boekje ‘De bril van de leraar’ behandelt Pieter Leenheer de vraag waarom leraren in het voortgezet onderwijs het maar niet voor elkaar krijgen een brede beroepsorganisatie op te richten waarin ze greep op de eigen professie houden.

Leenheer voert een drama op vanaf de invoering van de Mammoetwet in 1968. Er komt een beeld naar voren van een beroepsgroep die lijdzaam toekijkt, terwijl de politiek en verschillende andere belangengroepen de ene na de andere (goedbedoelde) vernieuwing het onderwijs in slingert.

We onttrekken onszelf aan de buitenwereld

Maar Leenheer concludeert niet dat leraren slachtoffer zijn van grotere machten. Want we onttrekken onszelf van de buitenwereld. Leenheer haalt geschiedenisleraar Piet Fontaine aan: “Ik geloof niet dat er veel soorten beroepsbeoefenaars zijn die zo geïsoleerd kunnen werken als leraren. (…) Nooit is er een collega in mijn les geweest. (…) Alles wordt bepaald door dat ene beslissende gebaar: het dichttrekken van de deur van de klas. Dat sluit de buitenwereld uit, met inbegrip van de schoolautoriteiten”.

Na de Mammoetwet volgden basisvorming, studiehuis en leerwegen in het vmbo. Ondertussen waren er ook nog allerlei vernieuwingen die juist níet doorgingen, zoals de middenschool of Onderwijs2032. Het gevolg hiervan is dat leraren bij onderwijsveranderingen de kat uit de boom keken en zich er nauwelijks in verdiepten.

Een parlementair onderzoek onder leiding van Jeroen Dijsselbloem in 2008 oordeelde hard over alle vernieuwingen: politiek en belangengroepen drukten vernieuwingen door, zonder te luisteren naar leraren, ouders en leerlingen. Leraren bleven buiten schot, volgens Leenheer omdat Dijsselbloems “rapport de leraren niet als professionals ziet, maar als eenvoudige medewerkers wier handelingsvermogen volledig van anderen afhangt.”

Komende maand worden ontwikkelingen in gang gezet die het komende onderwijsdecennium vorm gaan geven. De meeste leraren zullen zich terugtrekken in hun klaslokaal. Maar juist nu moet er een beroepsvereniging komen die alle leraren in het voortgezet onderwijs vertegenwoordigt. Voor het basisonderwijs is deze maand wel zo’n vereniging opgericht: het lerarencollectief. Het wordt hoog tijd dat leraren voortgezet onderwijs over de schaduw van hun vak heen springen en zich aansluiten.

Erik Ex (32) is leraar geschiedenis op het Cygnus Gymnasium in Amsterdam en werkt voor Schoolinfo, dat zich bezighoudt met onderwijsinnovatie. Hij schrijft elke twee weken een column. Lees zijn eerdere bijdragen hier terug.

Lees ook:

Voor het eerst hebben leraren zelf een nieuw lesprogramma opgesteld

Voor het eerst hebben leraren zelf een nieuw lesprogramma voor het basis- en voortgezet onderwijs opgesteld. Ze overhandigen de plannen vandaag aan minister Arie Slob (onderwijs).