Koken, een hond verzorgen? Op Finse scholen kan het allemaal

Finland o Finland, daar moet je geweest zijn. Uitgestrekte bossen, dunbevolkt en het beste onderwijssysteem ter wereld. In deze jubelstemming toog ik naar Helsinki voor een studiereis, waar ik aftrapte met een bezoekje aan een openbare sauna. In Finland geen rust in de sauna, je komt er juist om te praten. Helaas prikten de dames meteen gaten in mijn Finse onderwijsdroom.

Ze waren nogal kritisch op hun inclusieve systeem, waarbij stof aanbieden op verschillende niveaus voor veel werkdruk zorgt, de resultaten aan het kelderen zijn en de eerste ronde stakingen vanwege het achterblijvende salaris ook Finland bereikt heeft.

Enigszins sceptisch begon ik daarom de volgende dag aan de scholentoer. Maar tekortkomingen of niet, ik werd tóch weggeblazen door het Finse systeem.

Geen concurrentie tussen scholen

Allereerst was ik enorm gecharmeerd van het uitgangspunt dat iedereen naar de dichtstbijzijnde basisschool gaat. Er is dus geen concurrentie tussen de scholen en er gaat geen kostbare onderwijstijd en -geld verloren aan leerlingetje-pik.

Hier geen bakfietsouders die de lokale school voorbijfietsen en drie wijken verderop hun kind naar school brengen. Alle scholen zijn openbaar, maar er is een wonderlijk systeem waarbij leerlingen recht hebben op één les ‘moedertaal’ en één les ‘eigen religie’ per week. Het perfectionisme waarmee dit wordt uitgevoerd, blijkt uit het feit dat er voor élke taal een leraar opgetrommeld wordt.

Het lerarentekort speelt in Finland duidelijk nog niet. Er melden zich tien keer meer kandidaten voor de universitaire lerarenopleiding dan er plaatsen zijn, en op een school met 500 leerlingen lopen er zeventig personeelsleden rond. Bijna twee keer zoveel als in Nederland. Die allemaal fulltime werken, anders bouw je geen pensioen op en dat is best een stok achter de deur.

Speciaal onderwijs als voorrecht

De wens van Nederland om zoveel mogelijk inclusief onderwijs te geven, heeft Finland waargemaakt. Speciaal onderwijsscholen bestaan er nauwelijks, maar de kennis van het speciaal onderwijs zit in de reguliere scholen verweven. De helft van de reguliere leraren heeft een extra aantekening voor het speciaal onderwijs.

Daarnaast werken er speciaal-onderwijs-leerkrachten mee, die halve lokaaltjes tot hun beschikking hebben waarin ze kleine groepjes leerlingen begeleiden. Op deze manier kunnen alle leerlingen ook samen vakken volgen zoals naaien, koken, houtbewerken, skiën of schaatsen. Of anders na school samen naar de hondenclub, waar je een hond kan leren verzorgen.

Het kan allemaal in Finland. Heel bijzonder vond ik het antwoord van een leerling op mijn vraag of de special needs leerlingen niet gepest werden. Ze zagen er duidelijk anders uit en het leek mij lastig om hen een veilige plek te bieden. De leerling antwoordde: “Gepest, waarom? We zijn eerder jaloers, ik wou dat ik in aanmerking kwam voor die kleine groepjes en ze hebben ook nog de beste leraren!”

Speciaal onderwijs als voorrecht in plaats van als schande. Wat een verfrissende, Finse gedachte.