Hoe help ik mijn kind van haar spreekangst af?

Het is voor veel kinderen (en ook volwassenen) een reden voor stress: spreken in het openbaar. Zoals een spreekbeurt houden. Kun je iets tegen die angst doen?

Binnenkort moet een 9-jarig meisje voor de eerste keer een spreekbeurt houden. “Ze heeft een leuk onderwerp uitgekozen en er van alles over opgezocht. Maar ze ziet er als een berg tegenop om voor de klas te gaan staan”, vertelt haar moeder. “Ze heeft het er steeds over en zegt dat ze heel bang is het fout te doen.”

Volgens haar moeder houdt het meisje er sowieso niet van als alle aandacht op haar is gericht. “Als iemand op een verjaardagsfeestje aan haar vraagt hoe het met haar is en alle blikken zijn op haar gericht, geeft ze het liefst geen antwoord meer. Hoe leer je je kind om het minder spannend te vinden om iets te zeggen in een groep?”

Een beetje spanning voor een spreekbeurt is gezond. “Het wordt pas een probleem als iemand steeds negatieve gevoelens en niet helpende gedachtes heeft over spreken voor een groep, waardoor het je gaat belemmeren en je liever niets meer zegt”, zegt Margreet Doppenberg van ‘Kinderen met spreekangst’.

Spreekangst is een probleem dat vaak al op jonge leeftijd aanwezig is en dat je je hele leven kan achtervolgen. Een presentatie houden is immers niet alleen onderdeel van je schooltijd, maar vaak ook van je werk.

Bang voor een negatief oordeel

Gero Lange is universitair docent klinische psychologie aan de Radboud Universiteit en doet onderzoek naar sociale angst. “Er zijn veel sociale angsten. Niet durven spreken in het openbaar is er eentje van. Bij een sociale angst zijn mensen bang voor een negatief oordeel van anderen. Daarom zijn ze bijvoorbeeld bang voor hun eigen fysieke reactie zoals blozen, trillen, niet uit hun woorden kunnen komen of het maken van fouten. Ze doen er alles aan om niet in de spotlight te staan.”

De oorzaken van spreekangst zijn divers, weet Lange. “Het kan samenhangen met een wat meer introvert en verlegen karakter. Al hoeft dat niet per definitie te leiden tot angst om iets te zeggen in een groep. Andere oorzaken liggen soms in de opvoeding, het observeren van anderen of eigen ervaringen van het kind. Bijvoorbeeld wanneer iemand is gepest en om die reden liever niet wil opvallen.”

Er bestaat ook een extreme vorm van spreekangst, waarbij een kind helemaal niets durft te zeggen op school of bij familie. Dit heet selectief mutisme. Doppenberg: “Maar dat gaat veel verder dan de angst voor een spreekbeurt.”

‘Niet meedoen is geen optie’

Of het meisje het nu leuk vindt of niet, het is belangrijk dat ze haar spreekbeurt tóch houdt. “Niet meedoen is geen optie”, zegt Doppenberg. “Haar ouders kunnen haar natuurlijk begeleiden in de weg ernaartoe. Het begint bij het erkennen van haar angst. Zeg niet dat het onzin is en dat het heus wel goedkomt. Want zij voelt die spanning wel degelijk.”

Het is belangrijk om kleine stapjes te zetten. “De enige manier om ervan af te komen is door veel te oefenen”, zegt Lange. Samen met communicatiewetenschapper Paul Ketelaar ontwikkelde hij de app ‘SpeakAPP!-Kids’, waarmee kinderen kunnen oefenen voor hun spreekbeurt. Kinderen openen de app op hun telefoon en plaatsen deze in een eenvoudige kartonnen VR-bril. Met deze bril op hun neus staan ze vervolgens midden in een klaslokaal, waarbij een klas vol kinderen en de leerkracht hen aankijken.

Door de (virtuele) blootstelling doen kinderen ervaring op, en niet alleen op het gebied van spreekvaardigheid. Ze leren ook omgaan met hun angst en dat een publiek niet per se een bedreiging is. Lange: “Uit ons onderzoek bleek dat de kinderen die met de app konden oefenen minder stress hadden tijdens hun spreekbeurt en ook minder opzagen tegen een volgende keer.”

Kleine stapjes

Doppenberg is positief over de app. “Oefenen in kleine stapjes geeft vertrouwen. Daarnaast kun je ook oefenen voor ouders, opa en oma of met een paar vriendjes. Als de angst groot is, is het verstandig om het met de leerkracht te bespreken. Misschien kan het meisje eerst oefenen met een paar klasgenoten die ze zelf uitkiest. Voor de klas is dan de volgende stap.”

Het is zeker mogelijk om spreekangst te overwinnen. Oefening baart kunst, ook in dit geval. Doppenberg: “Ik heb heel wat kinderen gezien die later op een podium stonden, waarbij de angst hen niet meer in de weg zat.”