De 16e Montessorischool Gaasperdam in Amsterdam sluit de deuren. Vanwege het tekort aan leraren, zegt het bestuur. Maar is het echt zo simpel?
De verklaring lag voor de hand. De 16e Montessorischool Gaasperdam in Amsterdam gaat op 1 januari dicht en dat is te wijten aan het lerarentekort, zei het bestuur van de basisschool. De Amsterdamse wethouder Marjolein Moorman was er, net als vele Kamerleden, als de kippen bij om haar verontwaardiging uit te spreken. Na eerdere berichten uit het onderwijs over vierdaagse lesweken, klassen die naar huis worden gestuurd, onbevoegde docenten en dure uitzendkrachten voor de klas, zou de 16e Montessorischool het eerste dodelijke slachtoffer zijn van de om zich heen slaande ziekte die lerarentekort heet.
Het lerarentekort is een groot en groeiend probleem, dat valt niet te ontkennen. Duo Onderwijsonderzoek schat dat er dit schooljaar ruim 1300 leraren te weinig zijn, terwijl ramingen van onderzoeksbureau Centerdata uitkomen op een tekort van ruim 4000 mensen in 2022 en maar liefst 11.000 leraren in 2027. Het grootste probleem is misschien wel dat het tekort niet evenredig over het land is verdeeld. De scholen in grote steden hebben het moeilijker dan de scholen daarbuiten, net als scholen met leerlingen die kampen met een leerachterstand of een moeilijke thuissituatie.
Voor twee klassen geen leraren
De 16e Montessorischool is zo’n school met veel leerlingen met achterstanden en ingewikkelde thuissituaties, constateerde de onderwijsinspectie eerder, en ze staat ook nog eens in Amsterdam. De school zal het niet gemakkelijk hebben gehad in de zoektocht naar leraren. Volgens bestuurder Hubert de Waard waren er voor twee klassen geen leraren te vinden. Dat betekent dat de leerlingen van de groepen 6, 7 en 8 al voor de herfstvakantie moeten worden verdeeld over andere scholen.
Dat basisscholen sluiten is niet uitzonderlijk. Alleen al in de zomer van 2018, waarover de laatste cijfers beschikbaar zijn, verdwenen er 76. Soms omdat er te weinig leerlingen waren, maar er kan ook sprake zijn geweest van een fusie of een schoolgebouw dat te duur was om te renoveren. Wel uitzonderlijk is dat een school midden in het jaar dicht moet.
In het geval van de 16e Montessorischool is het personeelstekort niet het hele verhaal. De school worstelt om de onderwijskwaliteit op peil te houden en heeft al een aantal jaren minder leerlingen dan het ministerie van Onderwijs wenselijk acht. Er zitten nu 111 leerlingen op de school, vorig jaar waren dat er 126 en het jaar daarvoor 116. De norm van Amsterdam is 195 leerlingen.
Die lage leerlingenaantallen hebben vast iets te maken met de slechte inspectierapporten. In 2007 en 2012 werd de school al als zwak beoordeeld. Vlak voor de zomer kreeg de school opnieuw het oordeel onvoldoende. In een wijk waar ouders kunnen kiezen uit meerdere scholen, zowel openbaar als bijzonder, zullen velen hun kind elders hebben ingeschreven.
De laatste onvoldoende was volgens de inspectie het gevolg van het opstappen van de directeur en een groot aantal leraren, anderhalf jaar geleden. Omdat het moeilijk was vervangende docenten te vinden, zette de school veel startende leerkrachten in. Op deze school met veel kinderen die volgens de inspectie ‘zeer bekwame’ leraren nodig hebben, konden starters het onderwijs niet op peil houden. Aan het einde van groep 8 was het niveau van leerlingen van deze school minder hoog dan op scholen met een vergelijkbaar aantal leerlingen met taal- en leerachterstanden.
Problemen versterken elkaar
En zo komt het lerarentekort weer om de hoek kijken. De kans is groot dat een school in een andere wijk, met een andere leerlingenpopulatie, sneller ervaren leerkrachten had gevonden als een aantal teamleden al dan niet onverwacht was opgestapt.
Daar komt bij dat leerlingen met rijke en hoogopgeleide ouders, die helpen met huiswerk en bijlessen kopen, veel minder last hebben van slechte of matige leraren dan leerlingen in Amsterdam-Zuidoost die met minder kansen aan hun schoolcarrière beginnen.
De sluiting van de 16e Montessorischool laat zien hoe het lerarentekort sommige kinderen harder treft dan andere. Het personeelstekort is een van de ingrediënten in een cocktail aan problemen, die samen hebben geleid tot sluiting van de 16e Montessorischool Gaasperdam. Maar wel een die de overige ingrediënten samenbindt.
Onderwijsstaking
Vakbonden en de Algemene Vereniging Schoolleiders roepen hun leden op om op 6 november opnieuw te staken. Die dag behandelt de Tweede Kamer de onderwijsbegroting. Vakbonden en werkgevers eisten vlak voor de zomer ruim 420 miljoen euro voor het primair en voortgezet onderwijs, onder meer om het lerarentekort op te lossen. Dat geld komt er vooralsnog niet.
Lees ook:
Onbegrijpelijk dat de onderwijscrisis niet elke dag voorpaginanieuws is
Het water staat Amsterdamse basisscholen aan de lippen, zegt onderwijswethouder Marjolein Moorman. ‘Door het lerarentekort krijgt een hele generatie kinderen niet het onderwijs dat ze verdient.’
De onbevoegde leraar vult de gaten in het onderwijs. ‘Dit wil niemand’
Om het gebrek aan docenten op te vangen moeten scholen vaker noodgrepen uitvoeren. En dus staan er meer onbevoegde leraren voor de klas.
