Geen stereotypen en geen superhelden: bij Malmberg is de ‘sensitivity reader’ heel normaal

Uitgeverij Malmberg laat gevoeligheidslezers kritisch kijken naar al haar bestaande schoolboeken en naar nog uit te geven lesmateriaal. Doel is discriminerende woorden en passages te schrappen en inclusiviteit en diversiteit in de schoolboeken te laten zien.

Malmberg is daarmee de eerste educatieve uitgeverij die de hele collectie kritisch laat lezen. Andere uitgeverijen in deze branche werken af en toe met gevoeligheidslezers als ze dat bij een uitgave nodig vinden.

Gevoeligheidslezers kijken onder meer of er wel voorbeelden zijn van stellen van hetzelfde geslacht, mensen met verschillende huidskleuren en mensen met een beperking. Caroline Harnacke van kennisinstituut Movisie juicht dit toe. “Uit onderzoek weten wij dat stereotypen een belangrijke voorspeller zijn voor discriminatie. In lesboeken komen soms onbedoeld stereotypen voor.”

‘Term lijkt een hype te worden’

Een woordvoerder van Noordhoff Uitgevers zegt ook wel eens te werken met gevoeligheidslezers. “We betrekken een externe specialist, bijvoorbeeld een hoogleraar of een gevoeligheidslezer, wanneer nodig. Als educatieve uitgeverij moet je continu de juiste balans houden tussen de curricula van de overheid, educatieve eisen en maatschappelijke verantwoordelijkheid.”

Kleine uitgeverijen zijn meer terughoudend. “Gevoeligheidslezers lijken wel een hype te worden”, zegt Anouk Gulickx van Uitgeverij Delubas. “De maatschappij verandert en schoolboeken moeten kloppen met de werkelijkheid. We veranderen mee en zijn al jaren alert op inclusiviteit.” Jan Theo Boer van Uitgeverij Actua: “Ook termen zoals ‘allochtonen’ schrappen we. Soms is het lastig, want dan zijn bepaalde termen bij de Cito Eindtoets Basisonderwijs of het eindexamen wel nog in gebruik.”

Geen dino’s, geesten en superhelden in lesboek

Hoewel Niels Bron van uitgeverij Eduforce niet met gevoeligheidslezers werkt, snapt hij de keuze van Malmberg. “Wij krijgen van scholen al vaak reacties op boeken, en wij zijn nog een kleine uitgeverij. Het onderwijs wordt steeds kritischer”, zegt hij. In een nieuw lesboekje van zijn uitgeverij werden zwarte pieten bijvoorbeeld vervangen door roetveegpieten. “Daar krijg je dan ook weer commentaar op.”

Educatieve uitgeverijen zeggen vooral rekening te houden met de wensen van hun afnemers: de scholen. “We brengen bijvoorbeeld geen boeken uit met afbeeldingen van dino’s, omdat we klachten kregen van gereformeerde scholen,” zegt Bron. Geesten en figuren met superkrachten vermijdt zijn uitgeverij ook. “Eén keer kregen we meer dan honderd klachten van christelijke scholen over een superheld.”

Lees ook:

Sensitivity readers liggen nu zelf onder het vergrootglas

In Nederland lijken sensitivity readers veel minder invloedrijk dan in het buitenland. Maar waarom doen uitgevers er dan zo geheimzinnig over?

De democratie redden? Dat begint op de basisschool

Met enige vrees ziet oud-onderwijzer en kinderboekenauteur Jacques Vriens hoe het populisme oprukt en de democratie onder druk zet. Maar zolang we kinderen opvoeden met vrijheid en tolerantie komt het goed. Hoe dat moet? Vriens heeft wel wat ideeën.