Als we de lat steeds lager leggen, laten we er dan in ieder geval eerlijk over zijn

Deze krant opende vorige week met ‘Eindexamens wis- en natuurkunde steeds gemakkelijker’. Volgens mij had de kop net anders moeten zijn: ‘Onderzoek: we leggen de lat steeds lager’.

Er werden 1500 toetsvragen uit twee periodes onderzocht, en wat bleek? In het tijdvak 2015-2021 waren de vragen aanmerkelijk makkelijker dan in 1990-1995, terwijl er ook nog eens minder stof werd gevraagd. Als de vragen wel van hetzelfde niveau waren (bij beta-vakken wordt op het examen soms praktisch dezelfde vraag gesteld als vroeger, maar met andere getallen) dan werden ze door de jaren heen steeds slechter beantwoord.

Een mooi staaltje werk zou ik zeggen, maar het College voor Toetsen en Examens (CvTE) schoof het onderzoek gelijk onder de bus: er zijn vakken bij gekomen, er is een grotere nadruk op algemene vaardigheden en het aantal leerlingen op het vwo is gestegen. Examens kan je niet vergelijken. Punt. Ze hadden zelfs al een infographic klaar met een leerling uit de jaren negentig met een boek en kladpapier op zijn bureau. Daarnaast een meisje uit onze tijd: zíj zit achter een computer en heeft een telefoon op tafel liggen. ‘Onvergelijkbaar’, aldus het CvTE. ‘Eén van de oorzaken’, stelt uw columnist.

Minder leren, meer diploma’s

Want het onderzoek past heel goed bij een idee dat bestaat onder leraren. Op het vwo wordt de lat steeds lager gelegd (en vermoedelijk ook op de havo). Het past ook bij het beeld dat elke drie jaar uit de internationale Pisa-tests komt en bij het feit dat de Inspectie al een decennium lang de noodbel luidt in haar jaarreportages. Leerlingen leren minder, maar krijgen vaker vwo-diploma’s.

Ik vermoed dan ook dat de resultaten breder kunnen worden gelezen: voor alle vakken (enige uitzondering: Engels) wordt de lat steeds lager gelegd. Ondertussen blijkt uit niets dat leerlingen beter zijn geworden in algemene vaardigheden of dat ze minder druk ervaren of gelukkiger zijn dan in de jaren negentig.

Nee, de conclusie moet helaas zijn dat middelbareschooldiploma’s aan waarde inboeten. Dat is niet de schuld van natuur- of wiskundeleraren (en ook niet van het CvTE), maar een gevolg van beleidskeuzes: er worden steeds meer leerlingen toegelaten op het vwo. Ondertussen zijn de klassen niet kleiner geworden, het lerarentekort is niet verminderd, de lerarenopleiding is niet langer geworden, bewezen lesmethodes niet (echt) gestimuleerd. Kortom: het onderwijs is niet verbeterd.

Smal en diep in plaats van breed en oppervlakkig

En dat zou wel moeten als je leerlingen steeds meer wil leren. Wat mij betreft luidt dit onderzoek een groter gesprek in over het onderwijs: hoeveel willen we onze kinderen leren en waar willen we de lat leggen? In goed presterende landen is het curriculum smal en diep in plaats van breed en oppervlakkig.

Als we ieder jaar een treetje lager willen dan kunnen we gewoon op de ingeslagen weg door. Laten we er dan trouwens ook maar gewoon eerlijk over zijn en volgend jaar de grens van een onvoldoende bijstellen naar een 5 en over een paar jaar naar een 4,5. Dan is het in elk geval gelijk duidelijk.

Erik Ex (1987) is leraar geschiedenis op het Cygnus Gymnasium in Amsterdam. Hij schrijft elke twee weken een column. Lees zijn eerdere bijdragen hier terug.