Zwijgen, spreken of liegen. Waar kiest Jos B. voor?

Een verdachte hoeft niet mee te werken aan zijn eigen veroordeling. Hij krijgt ruimte zijn verhaal te doen, maar mag dus ook zwijgen. Hij kan ook liegen, want een verdachte staat niet zoals een getuige onder ede. Al ­raden advocaten dat laatste vaak af: wie van plan is te liegen, kan beter zwijgen. Elk bewijs dat in het dossier de verklaring tegenspreekt, kan tegen hem gaan werken.

Voor zover bekend hield B. de afgelopen maanden zijn ­lippen op elkaar. Gisteren, op de eerste voorbereidende zitting voor de rechtszaak. hield B. vol niet te willen praten over de fatale avond. Hoewel snel het idee ontstaat dat hij dus wel wat te verbergen zal hebben, kunnen er verschillende redenen zijn waarom iemand zwijgt. Zo adviseren advocaten dat vaak in het begin omdat het volledige dossier nog niet beschikbaar is en dus onduidelijk is welk bewijs er ligt.

Nog een reden om te zwijgen: de verdachte heeft er wel iets mee te ­maken, maar niet dat wat hem verweten wordt. Of de gebeurtenissen zijn zo lang geleden dat het risico bestaat dat de verklaring niet helemaal klopt. Zo kan de auto in de herinnering van de verdachte rood zijn, maar volgens het politiedossier blauw. Dat hoeft geen kwade zin te zijn, herinneringen vervagen, maar de verdachte staat vanaf dan wel te boek als liegbeest.

Waarborg

Hoewel het gevoelsmatig lijkt dat een verdachte er door te zwijgen makkelijk vanaf komt, is dat zwijgrecht een belangrijke waarborg in het rechtssysteem, benadrukt Lonneke Stevens, die aan de Vrije Universiteit in Amsterdam onderzoek doet naar het fenomeen. “Het is ooit in het leven geroepen om burgers te beschermen tegen de machtige staat. Vroeger werd er namelijk ook in Nederland nog weleens gebruik gemaakt van de pijnbank om mensen tot een verklaring te dwingen. We weten dat dat vaak niet tot betrouwbare bekentenissen leidt.”

Het is eigenlijk vreemd dat het de afgelopen maanden vooral ging over het uitblijven van de verklaring van Jos B., terwijl het Openbaar Ministerie nu aan zet is, stelt Stevens. “Het OM moet het bewijs leveren waaruit zou blijken dat B. erbij betrokken is. Een bekennende verklaring wordt misschien gezien als ‘koningin onder de bewijsstukken’, maar het is het fundamentele recht van een verdachte dat niet te geven.”

Welk DNA?

Dat Peter R. de Vries zegt dat het dossier om antwoorden van B. schreeuwt, is vooral voor de familie van Nicky. Toch heeft dat ‘schreeuwen om’ ook een juridische betekenis. De rechter moet het zwijgrecht van de verdachte respecteren, maar mag het zwijgen wel laten meewegen als er op basis van het bewijs maar één bepaalde conclusie is te trekken, zo heeft de Hoge Raad bepaald. Welk bewijs daaraan voldoet, is aan de rechter om te bepalen, zegt Stevens. “Sperma op een onderbroek zal daar bijvoorbeeld onder kunnen vallen. Maar gaat het om ander DNA, dan kan dat anders liggen.” Volgens zijn advocaat is er geen sperma van B. gevonden op Nicky. Het OM heeft tot nu toe niet gezegd over welk DNA het gaat.

Waar gaat het over woensdag?

Tijdens de zogenoemde pro-formazitting gaat het nog niet uitgebreid over de inhoud van het strafdossier. De zitting is bedoeld om de stand van ­zaken te bespreken en beide partijen de gelegenheid te ­geven hun nog openstaande onderzoekswensen kenbaar te maken. Voor advocaten is zo’n zitting ook vaak het moment de rechter te vragen hun cliënt voorlopig vrij te laten in afwachting van de inhoudelijke behandeling.

Jos B., die afgelopen zomer in beeld kwam na een grootschalig DNA-onderzoek, wordt op dit moment verdacht van doodslag op Nicky Verstappen, seksueel misbruik en het bezit van kinderporno. Hij wordt ­onderzocht in het Pieter Baan Centrum. De inhoudelijke ­behandeling van de zaak gaat waarschijnlijk pas in het najaar van 2019 van start.

Lees ook:

Nog zeker vijf hobbels te gaan voordat de ouders van Nicky Verstappen duidelijkheid krijgen

Twintig jaar na dato hopen de nabestaanden van Nicky Verstappen antwoorden op hun vragen te krijgen. Maar er zijn nog zeker vijf hobbels te nemen voor het zover is.