'Zwarte mensen laten nu van zich horen'

Grimes is op uitnodiging van IFOR (International Fellowship of Reconciliation) en Kerk en Vrede in Nederland om te praten over racisme en (on)vrijheid. "Het idee dat het hier niet normaal is om wapens op zak te hebben, zoals in de VS, is al een veel veiliger idee. Daar zijn zwarte mensen doelwit van agressie en geweld, vooral door handhavers. Racisme speelt hier ook, zoals bij de politie. Hoe het er precies uitziet, daarvan heb ik nog geen beeld."

Toch postte u deze week een video op Facebook van een ruwe aanhouding van twee gekleurde mannen op uw eerste dag in Amsterdam. Waarom?
"Ik liep er tegenaan. Op momenten werd er onredelijk veel geweld gebruikt, het leek op wurgen. We hebben veel van dat soort aanhoudingen van zwarte mensen in de VS. Ik ben hier ook om te leren van de ervaringen van zwarte mensen in Nederland en de mate waarin ze hier racisme beleven. Mensen hebben me verteld dat de politie tegen zwarte mensen meer geweld gebruikt, en over oneerlijke behandeling van mensen die protesteren tegen Zwarte Piet."

Zijn de ervaringen van zwarte mensen in de Verenigde Staten en Nederland te vergelijken?
"Vergelijken is moeilijk. Racisme drukt zich hier anders uit dan in de VS. Wij hebben een lange en lelijke traditie: het brutaliseren van zwarte lichamen. Dat stamt uit de slavernij en is nooit echt uitgeroeid. Ik ben hier onder meer voor herdenking van de afschaffing van slavernij in de Nederlandse koloniën op 1 juli. Wettelijk is de slavernij in de VS natuurlijk afgeschaft. Maar in feite werd dat systeem vervangen door een systeem dat toestond gevangenen te gebruiken voor onvrijwilige arbeid - het dertiende amendement. De zogeheten Jim Crow-wetten maakten dat zwarten werden gecriminaliseerd en gevangen gezet. De huidige gevangenisindustrie is daar de moderne vorm van. Met een strafblad verlies je in veel Amerikaanse staten het recht om te stemmen, het recht op bijstand, woning en scholing. Een baan krijgen is dan uiteraard ook moeilijk. En daarvan zijn zwarte Amerikanen onevenredig vaak het slachtoffer omdat handhaving zich onevenredig vaak richt op zwarte mensen. Het is een manier om zwarte mensen burgerrechten af te nemen."

De wet is toch de wet? Waarom zou die anders zijn voor zwarte mensen?
"Ik geef een voorbeeld. Het is in een stad als Amsterdam met alle coffeeshops niet voor te stellen, maar de Amerikaanse 'war on drugs' draait vooral om marihuanabezit. Niet handel, maar bezit. Die oorlog wordt gevoerd in arme, zwarte wijken, niet in de welgestelde buitenwijken. Terwijl drugsgebruik en bezit niet afhankelijk is van kleur of klasse. Een op de drie zwarte mannen in de VS zal ooit in zijn leven in een cel belanden. Reden nummer 1: marihuanabezit. Veel van mijn jeugdvrienden zitten opgesloten of zijn dood. In zwarte wijken gaat er veel geld naar handhaving en weinig naar onderwijs. Zwarte Amerikanen zijn geen volwaardige burgers."

De laatste tijd is er veel aandacht voor politiegeweld tegen zwarten. De dood van Mike Brown in Ferguson en Freddie Gray in Baltimore kwamen ook hier veel in het nieuws. Waarom nu wel?
"We hebben een kantelpunt bereikt: er zijn zwarte levens in het geding, maar iedereen voelt ook dat er enorme kansen zijn om die misstanden eindelijk grootschalig aan te kaarten. Bewegingen als Black Lives Matter (zwarte levens doen ertoe, red.) met duizenden aanhangers, die ook op sociale media veel invloed hebben, eisen gerechtigheid. Met succes. Voor het eerst worden agenten nu aangeklaagd. Dat was een tijd geleden onbestaanbaar. En grote winkelketens verkopen de confederatievlag van het zuiden niet meer. Die vlag wordt als een racistisch symbool gezien, na de moordpartij van vorige week in die kerk in Charleston. Black Lives Matter wordt gesteund over de hele wereld. Zwarte mensen van overal laten van zich horen over racisme en onvrijheid overal. Ook hier in Nederland. Ik heb hier veel met jonge zwarte activisten mogen spreken en ze doen goed werk. Ik ben onder de indruk. Dat is de kracht: er komt eenheid."