Zwart-wit denken is niet christelijk

Tevje wil strak vasthouden aan de joodse traditie maar zijn dochters wijken daarvan af. Dat brengt hem aan het dubben: hij kan 'enerzijds' principieel voor de traditie blijven kiezen, maar zal dan 'anderzijds' zijn kinderen kwijtraken. Hij houdt de spanning tussen beide mogelijkheden uit en gaat een nieuwe weg die hij vooraf niet had kunnen bedenken.

Dit zien we ook bij Macron. Wanneer hij een bepaalde visie verdedigt hoor je hem vaak zeggen: 'au même temps' (tegelijkertijd). Vervolgens noemt hij het goede in de tegenovergestelde positie. In deze trant oefende hij stevige kritiek uit op Donald Trump, terwijl hij hem tegelijkertijd uitnodigde voor een defilé op de grootste Franse feestdag.

Macron identificeert zich niet met een bepaald standpunt. Zo handel ik ook in het pastoraat. Neem een echtpaar dat moet beslissen of zij wel of niet euthanasie laten plegen op hun zwaar gehandicapte kind. Zonder te oordelen of naar oplossingen te zoeken, ga ik in 'het midden' tussen beide mogelijkheden staan. Beide neem ik serieus en ik ondersteun de ouders om de spanning te blijven dragen. Vroeg of laat wordt dan 'vanzelf' de weg vooruit duidelijk, die ik als Gods weg zie.

Balans

Mijn pastorale houding is geïnspireerd door de Franse denker Paul Ricoeur die ook Macron heeft beïnvloed. In zijn studietijd is hij zelfs een paar jaar assistent van de oude Ricoeur geweest. Die bestreek een breed terrein, van ethiek tot taal en psychoanalyse, en heeft ook invloed op de praktijk van bijbeluitleg gehad. Kenmerkend is dat hij zich nooit afzette tegen een bepaald standpunt maar naar balans zocht, tussen de posities in.

Daarmee stond Ricoeur voluit in de joodse en christelijke traditie, net als Macron, die zich bewust heeft laten dopen. Als God de Schepper van alle dingen is, kan geen enkel standpunt alleen maar slecht zijn. De kunst is het goede daarin te vinden (al is dat soms zoeken). Het is niet christelijk om zwart-wit te denken. Dat leidt tot een tunnelvisie waardoor je het goede in andere meningen niet meer kunt zien. Ja, God laat zich vaak vinden in wat wij afwijzen, zoals in rabbi Jezus die verworpen werd.

Niets is alleen maar slecht, niets is alleen maar goed. Door dit inzicht overstijgt Macron in Frankrijk de verkalkte tegenstelling tussen links en rechts en won hij de verkiezingen. Omdat hij in het midden blijft staan en het goede uit beide visies haalt, kan hij een belangrijke creatieve en verbindende rol spelen. Of dat echt lukt zal de tijd leren, maar ik heb er wel vertrouwen in.

Overigens is het merkwaardig dat 'christelijk' vaak geassocieerd wordt met zwart-wit opvattingen betreffende bijvoorbeeld abortus, meervoudig ouderschap of een vorm van levensbeëindiging ('voltooid leven'). Momenteel speelt dit ook een rol in de kabinetsformatie.

Werkelijk gelovig is het om in het midden tussen de standpunten te gaan staan, open voor andere meningen. Dat vraagt geloof, omdat je geen houvast hebt ('ik weet niet meer wie ik ben', verzucht Tevje). Vroeg of laat wordt dan echter de weg vooruit duidelijk.

De tegengestelde posities sluiten elkaar niet meer uit, maar worden vleugels waarmee je vliegen kunt.

Lees hier meer columns van Jean-Jacques Suurmond.