'Zwangere Syrische asielzoekster is de Maria van nu'

Vluchtend, barend, opvoedend, verlangend, sjouwend. In plaats van een hoog en boven alles verheven godin was Maria een vrouw zoals alle anderen. Zij kwam ook nog eens op voor een betere wereld en zette zich in voor vrouwenrechten. Maria was bovendien een bijzondere inspiratiebron voor haar zoon Jezus.

Deze kijk op de veel aangeroepen, geschilderde en bezongen Maria etaleren zangeressen Elly Zuiderveld, Ineke ter Heege en Elise Mannah in 'De Mariamonologen'. In de voorstelling van theatergroep De Kern zoeken ze naar de vrouw achter de Heilige Maagd. Wat weten wij van Maria? Valt er meer te vertellen over het jonge meisje uit Nazareth dan het feit dat zij onbevlekt was ontvangen?

Het publiek gaat graag mee in die zoektocht. Protestant of katholiek, gelovig of ongelovig, als kind ga je naar de Mariaschool, hoor je de klanken van het Ave Maria en eet je Mariakaakjes. Hoewel zij wordt aanbeden in kerken, blijft de moeder van Jezus tijdens de religieuze opvoeding juist vaak een onbekende.

Dat gold in elk geval voor Zuiderveld, Ter Heege en Mannah, vertellen ze. "Alleen toen ik klein was, had ik iets met Maria. Ik zag haar als een soort toverfee. Ave Maria, dat klonk als fee Maria", herinnert Ter Heege zich. "Jaren later ontdekte ik dat Maria is weggemoffeld. In de Bijbel komt ze nauwelijks voor, alleen maar als het jonge meisje dat hoort dat ze de moeder van een redder wordt. Verder wordt er niet veel over haar verteld."

Geïntrigeerd door haar verborgen wereld las Ter Heege - zij schreef het script - de Lofzang van Maria (uit het Lucas-evangelie), waarin zij net heeft begrepen dat zij zwanger is. Ter Heege: "Maria komt in haar lofzang op voor een betere wereld. Zij zegt dat hij de 'hebzuchtigen van de troon wil stoten, de kleinen groot zal maken en de honger verdrijven'. Deze kant van Maria, waarbij zij streeft naar een betere samenleving, heeft de rooms-katholieke kerk ontkend."

Mannah: "Het is het enige stuk in de Bijbel waar Maria duidelijk aan het woord is."

Zuiderveld: "Maria vertelt hier aan God en aan andere vrouwen: 'Ik heb ontdekt waarom ik er ben. Ik besef dat ik sterk ben'. Maria was een krachtige joodse vrouw, met een strijdbaarheid die wij vandaag de dag nog steeds nodig hebben. Dat is wel wat anders dan wat er over het algemeen van haar werd gemaakt."

Mannah: "Dat lieve onschuldige meisje dat op een ezeltje in een stal in Bethlehem terechtkwam."

Ter Heege: "Dat als kuis en maagdelijk werd weggezet." De hoofdrolspeelsters vullen elkaar in het gesprek op speelse wijze aan, zoals zij dat ook in het theaterconcert doen. Daarin zingen zij blootsvoets, in lange gewaden en met een sluier om het hoofd, over hun devote kindertijd en hun eerste ervaringen met Maria. Centraal staan ook de latere jaren, waarin zij vragen stellen, iets wat niet altijd op prijs werd gesteld. De vrijheid voor meisjes en vrouwen om zich in kwesties te mogen verdiepen, nieuwsgierig te zijn en niet in hun talenten te worden gekortwiekt: dat is waartoe zij oproepen.

Is dat wat er vaak ontbreekt, ook in jullie levens?

Ter Heege: "Mijn oma werd door haar diep gelovige familie verstoten, omdat zij al vroeg ongetrouwd zwanger was geraakt en als alleenstaande moeder door het leven moest."

Mannah: "Ik droeg een vlecht. Alle meisjes hadden diezelfde haardracht. Ik voelde me er steeds doffer en doffer door. Hoewel ik me heb kunnen ontplooien, durfde ik niet echt los te gaan."

Zuiderveld: "Mijn vriendinnetje van zestien had een vriendje voor één nacht en raakte zwanger. In haar wanhoop kocht zij een corset. Zij snoerde zich helemaal in, vaster en vaster, in de hoop zo het kindje kwijt te raken. Ze kreeg er een hersenbloeding door en stierf. Tijdens de uitvaartdienst noemde de pastoor haar een zondares." Zuiderveld verloor hierdoor haar vertrouwen in God, en richtte haar hoop op Maria.

"Ik bad tot haar zoals in De Mariamonologen wordt verwoord: 'Maria, bescherm mijn vriendinnetje en fluister in haar oren: jij bent geen zondares maar voor altijd een prinses'."

Vrouwenonderdrukking komt nog volop voor, constateren jullie.

Ter Heege: "Iedereen kan zien dat in een groot deel van de wereld vrouwen nog steeds onderdrukt worden. Veel vrouwen zijn nog steeds niet vrij. Wij trekken daarom een parallel tussen Maria die als ongehuwde moeder onder erbarmelijke omstandigheden een plek moest zoeken voor de geboorte van haar kind, en een zwangere Syrische asielzoekster van nu. Die laatste krijgt haar baby'tje aan een van de Europese grenzen."

Zuiderveld: "Tijdens de voorbereiding zochten wij naar iemand die in deze tijd gelijkwaardig zou kunnen zijn aan Maria. Nou, dat zijn er echt heel veel. Van een eenvoudig nonnetje tot aan een politica."

Ter Heege: "Wij halen er Malala bij, de jonge Pakistaanse die strijdbaar is en voor zichzelf en andere vrouwen opkomt. Zij is een icoon van deze tijd."

En jullie zetten Maria neer als vrouw en als moeder.

Ter Heege: "We nemen het publiek inderdaad mee in de wijze waarop Maria naar haar zoon keek. Hoe de kleine Jezus voor het eerst uit de Thora, het heilige boek voor de joden, las. En hoe de haat tegen hem opkwam. Het is heel emotioneel voor een moeder om te zien hoe haar kind wordt verafschuwd."

Mannah: "Wat zal Maria bezorgd zijn geweest toen Jezus de Bergrede uitsprak en ze de haat in de ogen van de schriftgeleerden zag. Toch zal zij Jezus tegelijkertijd hebben aangemoedigd, omdat hij woorden sprak die zij hem had voorgeleefd."

Ter Heege: "Maria was een joodse moeder die haar zoon veel voorlas. Zij was een inspiratiebron en had veel invloed op haar kind. Maria's Lofzang en de Bergrede van Jezus lijken op elkaar. Ze gaan over hetzelfde onrecht en vertonen evenveel strijdbaarheid. Wij zeggen dan ook: van wie had Jezus het?"

Jullie hebben gekozen voor de ondertitel 'Maria, dat zijn wij'. Waarom?

Ter Heege: "In de voorstelling staat Maria tussen ons in, ze is een mens geworden."

Zuiderveld: "Wij dragen haar sluier. En we zetten die ook af, want we kunnen ook losgaan en voor onszelf opkomen. En dansen, vrij als een vogel."

Zondag is er in de Rode Hoed (Amsterdam) een voorstelling ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van theatergroep De Kern. Hierna zijn de Mariamonologen op diverse plekken in het land te zien. www.theatergroepdekern.nl

undefined

Wie zijn de drie vrouwen van theatergroep de kern?

Zangeres, actrice en toneelschrijfster Ineke ter Heege (1949) volgde de Kleinkunstacademie en de Amsterdamse Theaterschool. Ze speelde en zong bij theatergezelschappen. Met echtgenoot Jan-Jaap Jansen richtte ze theatergroep De Kern op. Ter Heege, lid van de Ekklesia Amsterdam, is katholiek opgevoed.

Elise Mannah (1982) bracht onlangs haar vierde cd 'Nu' uit. Ze is opgegroeid binnen de Pinkstergemeente. Mannah stond voor de klas. Nu zingt en schrijft zij Nederlandstalige kleinkunstliedjes en kinderliedjes.

Elly Zuiderveld (1946) zong in 1967 samen met Boudewijn de Groot het lied 'Prikkebeen'. Een jaar later trouwde ze met Rikkert met wie zij het zangduo Elly en Rikkert vormde. 'De Kauwgomballenboom' is een van hun bekendste liedjes. Zij bekeerde zich samen met Rikkert tot het christendom. Zij traden op tijdens de eerste editie van de EO-Jongerendag.

undefined