Zondvloed en ark van Noach in Asperen

Als was hij Noach zelf, zo sprak Greenaway gisteren de journalisten toe, die alvast mogen kijken hoe onder zijn regie de zondvloed bezit neemt van Fort Asperen.

Met regenlaarzen banjert kunstenaar, filmregisseur en theatermaker Peter Greenaway door de ondergelopen halfduistere keldergewelven van Fort Asperen. In één van de nissen drijft een dood varken in het water. Een ruimte verder staan koffers vol vishaken en kaarsen. Uit een ouderwets valies steken de halzen van tientallen lege flessen. Die zijn bedoeld om flessenpost mee te versturen, zegt de kunstenaar. Ja, je moet op alles voorbereid zijn als je wekenlang ronddobbert in een ark op het ondergelopen land, licht hij toe. Aardappels, bieten en penen moeten mee aan boord, maar ook zuivere alcohol, niet om te drinken, maar voor medische doeleinden, Goudse kazen, tulpenbollen en bijbels. En niet te vergeten de labels met daarop de namen van de nieuwe dorpen en steden die de opvarenden straks zullen stichten, als de aarde weer drooggevallen is en zij de ark kunnen verlaten.

Sinds 1984 worden in het fort, onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, kunstmanifestaties georganiseerd. In de zomer, want ’s winters staan de kelders meestal blank en houdt een kolonie vleermuizen er zijn winterslaap. Op verzoek van gastconservator Greenaway hebben de vrijwilligers dit voorjaar de kelders niet leeggepompt, omdat het water deel zou uitmaken van zijn tentoonstelling, die in het teken staat van de zondvloed.

Al van enige afstand is de ark mét regenboog te zien die op het dak van het fort is gebouwd. Toen Greenaway twee jaar geleden werd gevraagd om een expositie te maken in het fort, wist hij meteen dat het over water moest gaan. Als buitenlander is hij mateloos gefascineerd door het fenomeen dat een groot deel van Nederland onder de zeespiegel ligt. Een actueel gegeven, zeker nu de ijskap smelt en het zeewaterniveau stijgt. „Amerikaanse wetenschappers hebben de zakenwereld zelfs gewaarschuwd niet in Nederlandse ondernemingen te investeren, omdat het land in de komende acht jaar zal overstromen”, zegt hij met veel gevoel voor dramatiek. Aan inspiratie dus geen gebrek, zeker niet toen Greenaway ook nog eens hoorde dat het fort in een overwegend christelijke omgeving ligt. Zo kwam hij op het idee om het verhaal over de zondvloed in Genesis als uitgangspunt voor de tentoonstelling te nemen, waarbij het dak van het fort de berg Ararat symboliseert.

In de 46 kamers van het fort heeft de kunstenaar 92 koffers neergezet met objecten die hij associeert met zondvloed en ’opnieuw beginnen’. Hij koos voor 92, omdat dat een magisch nummer is: het atoomnummer van uranium ’dat de wereld domineert’. Levende dieren ontbreken in de ark, dat viel zelfs voor een creatieve geest als Greenaway lastig te organisen. In plaats daarvan heeft hij een koffer gevuld met speelgoedbeestjes. Tot slot vulde hij ook nog een koffer met champagne: „Op de goede afloop.”