Zijn ouders konden soms geen eten kopen, nu heeft deze Cambodjaan 900 mensen onder zich

Het is het einde van de middag als vrachtwagens aan de rand van Phnom Penh met veel lawaai een industrieterrein afrijden en koers zetten richting de haven. Net buiten het industrieterrein zijn duizenden arbeiders op weg naar huis na weer een dag in de fabriek te hebben gewerkt. Even verderop wordt een nieuw flatgebouw uit de grond gestampt; huisvesting voor het groeiend aantal mensen in de Cambodjaanse hoofdstad, nu ruim twee miljoen inwoners.

De bedrijvigheid is typerend voor de Cambodjaanse economie. Die heeft zich in de afgelopen 25 jaar flink ontwikkeld. In 1993, het jaar waarin de Verenigde Naties na ruim dertig jaar oorlog en bezetting de eerste vrije verkiezingen organiseerden, stond Cambodja nog aan de startlijn van een economische opmars. Nu is het één van de snelst groeiende economieën van Azië.

Zondag zijn er opnieuw verkiezingen, maar dit keer zijn ze omstreden. De grootste oppositiepartij mag van de rechtbank niet meedoen, omdat die de regering omver zou willen werpen. Met alleen kleine, relatief onbekende partijen nog als tegenstander lijkt premier Hun Sen zeker van de overwinning. Verrassend is dat niet: Hun Sen regeert het land al 33 jaar met harde hand. Politieke tegenstanders en andere critici legt hij geregeld het zwijgen op.

Snelle groei

Cambodja heeft economisch de wind al langere tijd in de zeilen. Dankzij een open investeringsklimaat en miljarden aan noodhulp maakte het land grote sprongen. Tussen 1994 en 2015 groeide het Bruto Nationaal Product (BNP) met gemiddeld 7,6 procent per jaar. Cambodja was daarmee jarenlang een van de zes snelst groeiende economieën ter wereld. De economie wordt vooral aangedreven door een textielindustrie met ruim 700.000 werknemers, een grote bouwsector, toenemend toerisme en buitenlandse investeringen uit met name China. Voor 2018 en 2019 verwachten experts opnieuw dat het BNP met bijna 7 procent zal groeien.

De opmars heeft enkele miljoenen Cambodjanen uit de armoede getild. Leefde in 2007 nog bijna de helft van de inwoners onder de nationale armoedegrens, in 2014 was dat teruggebracht tot 13,5 procent, aldus cijfers van de Wereldbank. Een indrukwekkende prestatie, al leven vooral op het platteland veel mensen in de gevarenzone. Een tegenvallende oogst of het verlies van een baan kan hun situatie snel verslechteren.

Cambodja worstelt bovendien met een groeiende kloof tussen arm en rijk. Sophal Ear, hoogleraar en Cambodja-expert aan het Occidental College in Los Angeles, ziet vooral corruptie als de boosdoener. In Zuidoost-Azië, een regio waarin smeergeld toch al geregeld wordt ingezet om zaken gedaan te krijgen, is corruptie nergens zo wijdverbreid als in Cambodja. "Het is één van de belangrijkste redenen voor toenemende ongelijkheid", zegt Ear. "Want met corruptie gaat het geld van de armen naar de superrijken."

Meer onderwijs

Miguel Chanco, Azië-deskundige bij de economische denktank Pantheon Macroeconomics in Engeland, ziet een betere toegang tot scholen en universiteiten als een manier om meer Cambodjaanse levens te verbeteren. "De overheid moet veel meer investeren in onderwijs", zegt hij. "De economie leunt nu grotendeels op textielfabrieken, maar je kunt als land niet altijd een textielexporteur blijven. Je moet opschalen en zorgen voor een beter opgeleide beroepsbevolking."

De econoom wijst erop dat veel Cambodjanen nog afhankelijk zijn van de landbouw, een door klimaatverandering zeer kwetsbare sector. "De overheid moet ervoor zorgen dat ook die mensen kunnen doorstromen naar andere industrieën. Ook daarvoor is een betere toegang tot onderwijs nodig. Tref je geen maatregelen, dan valt de groei van het BNP over een paar jaar terug tot 3 of 4 procent."

Premier Hun Sen, die de economische successen graag op zijn conto schrijft, lijkt zich bewust te zijn van de noodzaak van meer en beter onderwijs. In een verkiezingstoespraak beloofde de regeringsleider afgelopen week meer scholen te bouwen en het onderwijsbudget te verhogen naar 850 miljoen Amerikaanse dollar per jaar, zo'n 25 procent van het totale regeringsbudget.

'Ik dacht dat ik altijd arm zou blijven'

Lim Thida, 41 Productiechef bij een mediabedrijf

Lim Thida groeide op na de val van de Rode Khmer, het marxistische regime dat Cambodja tussen 1975 en 1979 naar de rand van de afgrond dreef. "Toen de Rode Khmer eenmaal was verdreven, stonden mijn ouders met lege handen", vertelt ze in haar chique woning in Phnom Penh. "We hadden zelfs geen geld voor vervoer. Als we ergens naartoe wilden, moesten we lopen of hopen op een lift."

Haar ouders verdienden de kost als marktkooplui. Ze verkochten vlees, koeien en rijst. Thida moest meehelpen. "Als kind stond ik elke ochtend om half vijf op om met mijn moeder naar de markt te gaan. 's Middags na schooltijd stond ik langs de kant van de weg om water en vruchtensap te verkopen."

26 dollar per maand

Thida was één van de beste leerlingen in haar klas. Ze droomde ervan om naar de universiteit te gaan. Maar geldnood dwong haar al jong te trouwen. "Op een dag kreeg ik mijn cijferlijst. Ik had het dat jaar echt goed gedaan. Ik racete naar huis om de cijfers aan mijn ouders te laten zien, maar ze keken er niet eens naar. Ze vertelden me dat ik me klaar moest maken voor het huwelijk. Ik was net achttien jaar oud."

Het gearrangeerde huwelijk hield stand, maar verdreef de armoede niet. Toen een kledingfabriek de deuren opende, zag Thida een nieuwe kans. "Ik kon er bijna direct aan de slag. Mijn eerste maandsalaris was slechts 26 Amerikaanse dollar, maar ik was blij dat ik eindelijk een eigen inkomen verdiende."

Lang duurde die vreugde niet. Uitbuiting kwam veel voor in de fabriek. De kledingmaakster kwam in verzet en werd ontslagen. Een vakbond schoot te hulp. Ze kreeg een baan en de mogelijkheid om te studeren aan de universiteit. Ze haalde een bachelor en een master in rechten. Even later ging ze aan de slag bij Voice of Democracy, een mediabedrijf waar ze opklom tot productiechef.

Ze slaakt een zucht van verlichting. "Ik ben ontzettend trots op wat ik heb bereikt. Toen ik net getrouwd was, dacht ik dat ik altijd arm zou blijven en nooit zou kunnen studeren. Nu heb ik een goede baan, een goed inkomen en een eigen huis."

Haar driejarige dochter klimt bij haar op schoot, ze glimlacht naar het meisje. "Ik denk niet dat zij ooit zo'n strijd hoeft door te maken als ik", besluit ze.

'De bank heeft nog veel geld van mij te goed'

Mon Sinet, 31 Zelfstandig ondernemer

Mon Sinet heeft sinds een jaar of vier zijn eigen bedrijf. Met Cambodia Expat Services helpt hij in Cambodja wonende buitenlanders onder meer met het vinden van een woning, het omzetten van rijbewijzen en het leren van de taal. "Ik realiseerde me dat buitenlanders die hier wonen vaak hulp nodig hebben. Ik vind het leuk om hen te helpen en kon er een succesvol bedrijf mee opbouwen", vertelt Sinet, een goedlachse vader van een vierjarige dochter.

Klooster

Tijdens zijn jeugd op het platteland leek een succesvolle toekomst ver buiten bereik. "Ik groeide op in een gezin met negen kinderen. We woonden in een hut van negen bij twaalf meter waarin we met zijn allen op de vloer sliepen. Mijn moeder bereidde geregeld een grote pan met rijstsoep voor het gezin. Dat was waarschijnlijk het goedkoopste gerecht dat ze kon bedenken."

De diepgewortelde armoede maakte het moeilijk om naar school te gaan, ook al was Sinet een uitstekende leerling. Een lokaal boeddhistisch klooster bood uitkomst. De monniken wilden de jongen wel onderwijzen. "Omdat ik overdag meehielp op het land, ging ik aanvankelijk alleen 's avonds naar het klooster. Maar na zes maanden werd ik monnik. Ik leerde de heilige gebeden en studeerde Pali, de taal van het boeddhisme. Ook leerde ik Engels."

De jonge monnik slaagde erin naar de universiteit te gaan om Engels te studeren. Na negen jaar in het klooster te hebben gediend, trad hij uit. "Ik ging als vertaler werken bij een bedrijf, maar het salaris was maar 40 dollar per maand en na een tijdje was er steeds minder werk."

Zijn baas opperde dat hij als zelfstandig ondernemer beter af was en hij waagde de gok. 'Door hard te werken bouwde ik een goede reputatie op. Ik gaf soms les op een school, leerde buitenlanders Khmer spreken, de taal van de Cambodjanen, en kreeg steeds meer werk. Mijn inkomen groeide. Het leven werd telkens wat stabieler."

Vorig jaar kwam een langgekoesterde droom uit. Sinet en zijn vrouw kochten een stuk land in Phnom Penh en lieten een huis bouwen. Af en toe keert hij terug naar het dorp waar hij opgroeide. "De bank heeft nog veel geld van mij te goed, maar de mensen daar denken nu dat ik de succesvolste man ben die het dorp heeft voortgebracht", lacht hij.

'Met deze auto laat ik zien wat ik heb bereikt'

Roem Sarith, 26 Directeur van een beveiligingsbedrijf

Roem Sarith kocht vorig jaar zijn eerste auto, een grijze Toyota Camry. "Ik kocht hem zodat ik mijn ouders op het platteland makkelijker kan bezoeken. Maar ook omdat we de armste familie in het dorp waren en veel mensen op ons neerkeken. Met deze auto laat ik hun zien wat ik heb bereikt", vertelt Sarith in het kantoor van Cambodian Security Cops, het beveiligingsbedrijf in Phnom Penh waarvan hij algemeen directeur is.

De welvaart die de auto uitstraalt, staat in groot contrast met de ontbering die Sarith doorstond. Zijn ouders waren eenvoudige rijstboeren. "Als de oogst slecht was, zaten we voor het einde van het seizoen zonder eten en geld. Dan ging mijn vader het bos in om brandhout te verzamelen. En dan maar hopen dat iemand dat wilde kopen."

Ondanks de armoede drongen Sariths ouders erop aan dat hij naar school ging. "De eerste twee jaar kon dat gewoon bij ons in het dorp, maar daarna moest ik naar een dorp verderop. Soms sprong ik bij een klasgenoot achterop de fiets, op andere dagen moest ik meer dan een uur lopen om op school te komen."

Neerkijken

Zijn oudere zus offerde zich op. Ze ging al jong aan de slag bij een kledingfabriek. Dankzij haar salaris kon Sarith naar de universiteit. "Mijn zus heeft altijd gezegd: 'Stop niet met studeren, ik zal je helpen'. Ze legde elke maand geld voor mij opzij. Zelf is ze ook heel slim, maar ze is de oudste en dus moest zij geld verdienen voor de familie."

Het leven op de universiteit was verre van gemakkelijk. "De meeste studiegenoten kwamen uit rijke gezinnen. Sommigen keken op me neer en weigerden zelfs met me te praten. Ze vonden dat ik minder was dan hen."

Sarith liet zich niet uit het veld slaan. Hij hoorde bij de tien beste studenten van zijn jaar en vond al snel een goede baan. Nu heeft hij meer dan negenhonderd personeelsleden onder zich.

"Ik ben een uitzondering", benadrukt hij. "Uit mijn gemeenschap zijn de afgelopen jaren maar vier mensen naar de universiteit gegaan, waaronder mijn broer en ik. De overheid moet echt betere studiemogelijkheden voor plattelandsjongeren creëren."

De nog ongetrouwde directeur is vooral zijn zus dankbaar. Zij werkt nog steeds in de fabriek. "In het weekend haal ik haar vaak met de auto op. Dan gaan we de stad in, laat ik haar luxewinkels zien en trakteer ik haar op een etentje."

Lees ook:

Cambodja's laatste kritische krant is niet langer onafhankelijk

Een zakenman gelieerd aan Cambodja's sterke man Hun Sen neemt de enige nog resterende kritische krant over.

China koopt invloed in andere Aziatische landen, door middel van bussen en bruggen

In Cambodja is China onderhand de grootste donor geworden. Die status komt met flinke invloed in het land.