Zijn de Grieken gek geworden?

Na een paar weken van relatieve rust zullen de gemoederen rond de Griekse geldkwestie de komende week weer hoog oplopen. Vrijdag komen de ministers van financiën van de eurozone bijeen in de Letse hoofdstad Riga, voor hun traditionele halfjaarlijke bijeenkomst in het land van het EU-voorzitterschap. De spanning rond Griekenland zal er opnieuw een hoogtepunt bereiken, maar het zal zeker niet het laatste zijn.

De (bijna) drie maanden die zijn verstreken sinds de verkiezingsoverwinning van de Griekse Syriza-partij van Alexis Tsipras zijn, vanuit Europees perspectief, gedrenkt geweest in een sfeer van irritaties, ongeduld, rancune, verwijten, genante situaties en soms regelrechte wanhoop.

Vernietigd
Eind vorige week deed de Duitse minister Schäuble van financiën weer aardig zijn best om deze stemming in stand te houden. Op een bijeenkomst in New York zei hij dat niemand een akkoord over een noodlening aan Athene verwacht tijdens de eurogroep in Riga, terwijl daar wel lange tijd op is gehoopt. Hij stelde bovendien bitter vast dat de nieuwe Syriza-regering al het economische opbouwwerk van de vorige Griekse regeringen heeft 'vernietigd'.

De onderhandelingen over de hervormingslijst die Athene aan de eurogroep moet voorleggen, verlopen al wekenlang uiterst stroperig. Dat overleg vindt achter gesloten deuren plaats, maar een enkel lek en een handvol uitspraken van Europese kopstukken verraden weinig goeds. "Er zou meer vooruitgang kunnen zijn", zei de Letse Eurocommissaris Valdis Dombrovskis (vicevoorzitter voor de euro) deze week met gevoel voor understatement tegen Bloomberg TV.

De zondagseditie van de Duitse krant Frankfurter Allgemeine voerde vorige week anonieme bronnen rond het overleg op, die schande spraken van de Griekse onderhandelaar. Die zou de slachtofferrol spelen met de mededeling dat de schatkist leeg is, om vervolgens simpelweg geld te eisen, 'als een taxichauffeur', aldus de bronnen.

Wraakzucht
Of deze uitspraken nou kloppen of niet, de Grieken wekken niet de indruk dat ze tegengas willen geven aan deze stemmingmakerij, als dat het is. Integendeel, ze voeden de stemmingmakers met wraakzuchtige uitspraken over Duitse herstelbetalingen en vermeende plannen om Russische luchtafweerraketten te kopen. En in plaats van de schouders onder zijn economie te zetten, poseert minister Varoufakis met zijn echtgenote voor Paris Match op hun fraaie Atheense dakterras, genietend van verse vis en een goed glas witte wijn.

Een simpele vraag dringt zich op. Zijn de Grieken gek geworden?

Of, misschien iets omfloerster gesteld: wat hopen ze te bereiken? Ze merken al maandenlang dat ze met hun nobele plannen over schuldverlichting en armoedebestrijding keer op keer tegen een muur oplopen. Een muur die bovendien kan praten, en lijkt te suggereren dat het die Griekse economie (die minder dan twee procent uitmaakt van de eurozone) langzamerhand kan missen als kiespijn.

Maar niet alleen de communicatie tussen Athene en de rest van Europa is vertroebeld. Ook in Syriza-kringen rommelt het. Deze 'Coalitie van Radicaal-Links' is immers een vergaarbak van partijen, de ene linkser dan de andere. De concessies die in februari zijn gedaan aan de geldschieters, zoals de verlenging van het bestaande leningenprogramma met vier maanden, zetten de boel intern op scherp.

Met name de meest radicale vleugel van Syriza, het Linkse Platform, stelt zich dusdanig principieel op dat het liever Griekenland uit de euro laat stappen dan dat het de westerse agenten van het grootkapitaal probeert te behagen.

Behoud van euro
Dat plaatst premier Tsipras voor een dilemma. Want hij mag eind januari dan wel met overmacht een mandaat hebben gekregen van de Griekse bevolking, uit opiniepeilingen blijkt dat een verpletterende meerderheid van diezelfde bevolking de euro wil behouden: 82 procent, volgens het meest recente onderzoek. Niemand zit te wachten op een Grexit of Graccident met alle bijbehorende economische ellende.

Juist die context maakt het Griekse gedrag zo onverklaarbaar. De Grieken willen de euro houden, maar terwijl ze dat zeggen, rennen ze met oogkleppen op naar een ravijn vol drachmes.

Honderd procent irrationeel kunnen die Grieken toch niet zijn. De boegbeelden Tsipras en Varoufakis zijn bepaald geen domme jongens. Ze zijn hooguit politiek onervaren, en dat bleek bij Varoufakis ook bij zijn eerste optredens in Brussel. Collega-ministers gaven in de wandelgangen blijk van hun verbazing dat de Griek, die toch in de hulpbehoevende hoek zit, de eurogroep langdurig de les las over hoe Europa de economische problemen zou moeten oplossen.

Maar anderen vinden de verschijning van de stropdaslozen juist verfrissend. Eindelijk eens een nieuw, gepassioneerd geluid in een wereld van grijze mannen en hun dorre cijfers. Types als Schäuble en Dijsselbloem behoren tot de oude wereld; ruim baan voor nieuw elan, want alleen door de kont tegen de krib te gooien kan er iets veranderen. De Schäubles en Dijsselbloemen moeten inzien dat het probleem bij hen en hun vastgeroeste neoliberale ideeën ligt.

Zo denkt Syriza er tenminste over. Dergelijke opvattingen zitten in hun DNA, daar zal geen eurogroep iets aan kunnen veranderen.

Bij gebrek aan een sluitende verklaring voor het Griekse gedrag moeten we maar een poging doen tot psychologie van de koude grond. De Syriza-verantwoordelijken weten dat ze met vuur spelen, maar ze weten ook dat ze niet alleen staan. Ze hebben geestverwanten in andere landen, zoals Podemos in Spanje, dat zich eveneens opmaakt voor een triomfantelijke verkiezingsdag, in december.

Martelaar
De afkeer van het EU-establishment groeit in bijna alle landen, links en rechts. De Britten hebben hun Ukip, de Fransen hun Front National. Zelfs in Duitsland krijgen de eurosceptici voet aan de grond, via de nieuwe partij Alternative für Deutschland.

Gekke gedachte misschien, maar zou Griekenland in het algemeen, en Syriza in het bijzonder, misschien als martelaar de geschiedenis willen ingaan? Oké, dan vallen ze maar met een pijnlijke smak uit de eurozone en dan worden ze weer in een diepe recessie gestort. Ze offeren zich op, voor alle Europeanen, met veel gevoel voor pathos en dramatiek.

Want in toekomstige geschiedenisboeken zal komen te staan: de 21ste-eeuwse overgang van het neoliberale kapitalisme, met zijn perverse prikkels en zijn schuldenbergen, naar een sociale economie die maat weet te houden en duurzaam is, die revolutie is begonnen in Griekenland. Niet voor het eerst de bakermat van de westerse beschaving.

Of zoiets. Het blijft gissen. Wie een andere verklaring heeft voor het Griekse kamikazegedrag, mag het zeggen.