Zijn anti-aanbakpannen ongezond?
Anti-aanbakpannen zijn handig en populair, maar veel gebruikers voelen zich er niet echt bij op hun gemak. Dat komt door zorgwekkende geruchten over het gladde teflonlaagje. Dit spul zou voor mensen kankerverwekkend zijn, en voor vogels zelfs dodelijk. Kunnen we de teflonpannen maar beter het huis uit doen?
Nee, bak er gerust mee verder, adviseert een voorlichtster van de Voedsel en Waren Autoriteit. Teflon is door diverse bedrijven onderzocht, meldt zij. Uitkomst: bij normaal gebruik is de schadelijkheid nihil, zelfs als je een oude pan met krassen hebt. Er komt namelijk maar heel weinig teflon van die pannen af. Dat kan geen kwaad. Bovendien wordt de stof niet afgebroken in het lichaam: het weinige teflon dat we binnenkrijgen, verdwijnt daardoor gewoon via de ontlasting. Kankerverwekkend is het zeker niet.
Maar opgepast: teflon is zelf weliswaar onschadelijk, maar als het sterk verhit wordt, komen er giftige dampen uit vrij. Zoals fluorwaterstof, een etsend zuur dat de binnenbekleding van de longen beschadigt. Tijdens het koken zal dat gas niet snel ontstaan, want dan blijft de temperatuur te laag. Maar staat er een lege teflonpan op het vuur, dan gaat het fout.
De afloop kan fataal zijn. Althans, voor vogels, zegt Sjeng Lumeij, specialist vogelziekten aan faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht. „Vogels zijn erg gevoelig voor giftige dampen. Dat komt door hun efficiënte gaswisseling. Die stelt ganzen bijvoorbeeld in staat om te vliegen op grote hoogte, waar weinig zuurstof is. Maar de keerzijde is dat ze snel vergiftigd raken.”
Vanwege die gevoeligheid werden kanaries vroeger ingezet in mijnen: vielen ze van hun stokje, dan was er kennelijk gas vrijgekomen en moesten de mijnwerkers direct naar buiten. Ook in huis zijn vogels snel aangedaan. De dieren hebben onder meer last van drijfgassen uit spuitbussen. In de kliniek ziet Lumeij ook geregeld papegaaien met ademhalingsproblemen, veroorzaakt door sigarettenrook.
„De beruchtste plek voor vogels is de keuken”, zegt Lumeij. „Als je boter laat verbranden in een gietijzeren pan, komen daar al genoeg schadelijke stoffen bij vrij om de dieren te doden. Doe je datzelfde in een pan met een anti-aanbaklaag, dan heb je er nog een extra gevaar bij. Zelfs in een goed geventileerde keuken loopt dat al snel fataal af.” Hang vogelkooien dus nooit in de keuken. Andere huisdieren lopen geen gevaar, verzekert Lumeij, net zo min als de mens.
Toch zijn er incidenteel wel mensen ziek geworden van een lege teflonpan die stond te verbranden. Maar: „Die mensen hadden hooguit twee dagen last van hun longen”, relativeert Lumeij. „Blijvende schade is nooit gemeld.”
Zo, weer een fabeltje de wereld uit. En nu we toch aan het afrekenen zijn: van teflon wordt altijd beweerd dat het een van de weinige concrete toepassingen van het Amerikaanse ruimtevaartprogramma is. Maar de stof is al in 1941 gepatenteerd door het chemieconcern DuPont, en Joeri Gagarin maakte zijn eerste ruimtevlucht pas in 1961.
