Zestig jaar na de revolutie stuurt een nieuwe grondwet Cuba een heel klein beetje bij

Drie maanden van brede maatschappelijke discussie, 133.000 vergaderingen en 780.000 amendementen gingen er volgens de revolutionaire Cubaanse media aan vooraf. En nu is ze klaar: de nieuwe grondwet, die de oude van 1976 moet vervangen. Het parlement keurde de nieuwe grondwet vorige week al goed, op 24 februari wordt ze bij referendum aan de Cubaanse bevolking voorgelegd.

De exercitie wordt gepresenteerd als de eerste belangrijke hervorming onder de nieuwe president Miguel Diaz-Canel, die in april vorig jaar Raul Castro opvolgde. Hij is weliswaar de eerste president die geen deel uitmaakt van de historische generatie revolutionairen, maar staat niet bekend als een hervormer. De staatsmedia ademen continuïteit: “Met deze grondwet zal Cuba het socialisme in zijn toekomst verankeren”.

Toch zaten er in het oorspronkelijke ontwerp een paar vooruitstrevende elementen, zoals een limiet voor de duur van het presidentschap, en de maximale leeftijd van kandidaten. Ook kwam het woord ‘communisme’ niet in de tekst voor, en opende een nieuw artikel de mogelijkheid voor het homohuwelijk. Een aantal van deze progressieve punten is tijdens de volksraadplegingen echter weer teruggedraaid.

“Er valt naar mijn mening weinig te vieren,” zegt de Cubaanse journalist José Jasan Nieves, die op zijn blog El Toque het proces volgde. “De nieuwe grondwet maakt geen einde aan de exclusiviteit van de Communistische Partij, maakt geen directe verkiezingen mogelijk voor politieke leiders.” Ook de bekende Cubaanse blogger Harold Cardenas is niet enthousiast. “Het aanvankelijke ontwerp was veel beter dan wat er nu is uitgekomen,” zegt hij telefonisch. “Cubanen zijn kennelijk veel conservatiever dan we dachten.”

Verrijken

Econoom Omar Everleny Pérez is positiever. “Deze grondwet erkent niet alleen internationale, maar ook nationale investeerders. Wie zich op een legale manier wil verrijken, heeft geen probleem. Dat stond niet in de oude grondwet,” zegt Pérez vanuit Havana. Maar Cuba is er nog niet: “Deze grondwet legaliseert particuliere ondernemingen die al sinds 2010 zijn toegestaan. Maar professionals - architecten, advocaten of ingenieurs - mogen nog steeds niet voor zichzelf werken. Velen van hen verlaten Cuba.”

De vrijheid van professionals zal de komende jaren aan bod moeten komen, denkt Pérez. Net als de monetaire spagaat, waarbij een Cubaan in waardeloze peso’s wordt uitbetaald maar vrijwel alles moet kopen in een dure, aan de dollar gekoppelde munt. “Dat houdt de productiviteit tegen,” zegt Pérez. De economische groei was met 1,2 procent in 2018 lager dan verwacht en het begrotingstekort bedroeg 11,5 procent, wat in 2019 kan leiden tot betalingsproblemen.

Twitteren

De procedures rond de nieuwe grondwet vallen samen met de zestigste verjaardag van de revolutie. Vandaag, op 1 januari, is het precies zestig jaar geleden dat dictator Fulgencio Batista het land ontvluchtte en Fidel Castro’s revolutionairen de macht overnamen. “Cuba is politiek stabiel, maar de economie wordt steeds zwakker,” zegt journalist Nieves over de staat van zijn land. “Dat kan op termijn ook de politieke stabiliteit raken. Als de revolutie niet snel de economie hervormt en luistert naar de toenemende kritische geluiden, dan zal de spanning alleen maar toenemen.”

Volgens blogger Harold Cárdenas is de nieuwe president zich daar wel degelijk van bewust. “Binnen de regering voert Diaz-Canel veranderingen door, bijvoorbeeld in het gebruik van technologie bij de communicatie met de samenleving. Hij zoekt legitimiteit, wetend dat mensen hem zullen afrekenen op wat hij doet. De afgelopen zes maanden zijn op twee na alle ministers gaan twitteren. Dat betekent wel wat.”

Valse hoop voor homohuwelijk

Het schrappen van het huwelijk als verbintenis ‘tussen man en vrouw’ uit de oude grondwet leek de weg vrij te maken voor het homohuwelijk. Het vormde daarmee een van de meest vergaande veranderingen in de nieuwe constitutie. Toch is deze aanpassing uiteindelijk geschrapt, volgens José Jasan Nieves uit angst voor een tegenvallend resultaat bij het referendum. “De evangelische kerken haalden bijna 200.000 handtekeningen op tegen de verandering. Dat zou kunnen leiden tot 20 tot 30 procent nee-stemmers. De machthebbers willen eenvoudigweg boven de 90 procent uitkomen.” Homoactivisten en andere critici geloven eerder dat het artikel nooit serieus bedoeld was. Het zou enkel hebben gediend om bij de discussies de aandacht af te leiden van andere problemen zoals de schaarste, de armoede en de problemen in het openbaar vervoer.

Lees ook:

Cuba’s nieuwste leider nam liever de fiets dan de dienst-Lada

Cuba’s nieuwe president is de vertegenwoordiger van een nieuwe generatie, maar zijn speelruimte is beperkt.