Zelfs de criminelen hebben het zwaar in Venezuela: er valt niets meer te stelen

Op het oog is Santa Rosa een vriendelijk, ongevaarlijk buurtje. Relatief nieuwe, door de regering gebouwde etagewoningen staan er langs een doorgaande weg, dicht bij een metrostation. De stoepen zijn schoon.

Maar schijn bedriegt, zegt Franklin Maicán. De negentienjarige woont met zijn vriendin op de eerste verdieping van een van de flatgebouwen, vlak aan de weg. “Zelfs nu, op klaarlichte dag, is het hier niet veilig”, zegt hij, en waarschuwt camera en telefoon weg te stoppen. Zelf heeft hij een piepklein, Chinees ­model telefoon, oninteressant voor dieven. Toch is hij overvallen, toen bendeleden via de pilaren zijn appartement in klommen.

Opsluiten was een rechtse maatregel

Caracas is met 130 moorden per 100.000 inwoners al jaren een van de gevaarlijkste steden ter wereld. De crisis maakt salarissen waardeloos, studeren zinloos, en snelle rijkdom met smokkel en diefstal aantrekkelijk. Wat ook niet heeft meegeholpen, was het beleid van de socialistische regering, die jarenlang nauwelijks optrad tegen de misdaad; armlastige criminelen opsluiten werd beschouwd als een rechtse maatregel.

Maar de situatie is drastisch aan het veranderen, zegt Roberto Briceño van het Venezolaans Observatorium voor Geweld, een particuliere organisatie die op basis van eigen onderzoek cijfers verzamelt die de overheid al jaren niet meer publiceert. “De economische crisis is nu zo ­extreem dat zelfs de criminaliteit minder lucratief is geworden. Mensen hebben simpelweg te weinig waardevolle spullen om te stelen.”

Bovendien hebben de criminelen zelf tegenwoordig andere behoeften, omdat er geen betaalbaar eten is. “Werden mensen voorheen doodgeschoten voor de roof van dure sportschoenen, telefoons en tablets, nu schieten ze op elkaar voor een tas vol boodschappen.”

Kogels kosten een maandsalaris

Volgens jongerenwerker Ignacio Azpúrua, die veel in de volkswijken komt, voldoen vrijwel alle criminelen aan hetzelfde profiel. “Jonge mannen tussen 18 en 24 jaar uit de arme wijken van Caracas. Ze zien dat vrienden zich allerlei dingen kunnen veroorloven die zij niet hebben, en gaan meedoen.”

Vaak worden ze geronseld, maar ook de manier waarop is veranderd. “Vroeger werden tieners gerekruteerd met een smartphone. Nu ­mogen ze mee naar McDonald’s voor een hamburger en frisdrank. Dat kost tegenwoordig een maandsalaris.”

De hyperinflatie heeft het leven van een crimineel ook al niet eenvoudiger gemaakt. Wapens en munitie zijn onbetaalbaar zijn geworden, zo biechtte een bendeleider deze week op tegen een journalist van ­Associated Press: “Als je je magazijn leeg schiet, ben je zo 15 dollar kwijt”. Dat is meer dan een maandsalaris.

Het droeg allemaal bij aan een daling van het aantal moorden, zegt onderzoeker Briceño, maar alleen waar het gaat om geweld tussen bendes en burgers. Het aantal doden door politiegeweld is namelijk juist toegenomen, als gevolg van acties door een speciale eenheid die kleine criminelen liquideert. “Dat gaat om vele duizenden per jaar.” En er is nog een ­andere reden waarom de deskundige zich niet te snel wil rijk rekenen. “Een tiende van de bevolking heeft Venezuela verlaten op zoek naar voedsel en werk. In verhouding blijft het moordcijfer dan gelijk.”

Liever fooien dan leven van de misdaad

Als de misdaad minder loont, kan een betaalde baan aantrekkelijk worden, denkt Ignacio Azpúrua. Voor de stichting Vamos Convive probeert hij jongeren uit probleemwijken los te weken uit een criminele omgeving door hun uitzicht te bieden op een baan. In een jaar tijd hielp het kleine maar succesvolle project vijftien jongeren aan werk.

Franklin Maicán (19) is daarvan een voorbeeld. Wonend in een volkswijk, zonder schooldiploma en met een armzalig inkomen als straatverkoper behoorde hij tot de risicogroep. Maar sinds een paar weken werkt hij als leerling-ober in Café Arabica, in een wijk waar mensen zich nog wat uitgaven kunnen veroorloven.

De economische situatie is ongunstig voor het project, maar uitgerekend de horeca biedt een kans. “Het salaris is te verwaarlozen”, zegt Maicán, “maar ik krijg een veelvoud daarvan aan fooien. Daar leef ik van.”

Lees ook:

De grootste olievoorraad van de wereld, maar de benzine is op in Venezuela

In grote delen van Venezuela is nauwelijks nog benzine. Naast de tekorten aan voedsel, water en stroom, is er nu ook een brandstofcrisis. In het land met de grootste olievoorraden ter wereld staan mensen tot twaalf uur in de rij om te tanken.