Worstelen met de woede

De Nederlandse Volks-Unie weet wel raad met de problemen rond Benno L. De rechts-radicalen doen niet mee aan de raadsverkiezingen in Leiden, maar namen de gelegenheid wel te baat om een van hun programmapunten naar voren te brengen: pedo-vrije zones. 'De NVU wil pedo-vrije zones creëren. (...) Alleen wie kinderen haat, laat pedo's vrij op straat!', stelt een persverklaring van de partij, die in november nog een manifestatie hield met de slogan: 'Doodstraf voor kinderverkrachters en moordende pedofielen!'

Strijd tegen pedoseksuelen is van oudsher een thema voor rechts-extremistische groeperingen in binnen- en buitenland. Het lijkt een vreemde eend in hun ideologische bijt, maar cultuurhistoricus en politiek filosoof Hans Moors heeft er wel een verklaring voor. "Ik plaats het in de lange traditie rondom mannelijkheid in de extreem-rechtse cultuur. Ze zijn bang voor zaken die hun mannelijkheid bedreigen. Angst voor mensen die de traditionele man-vrouwverhoudingen omverwerpen. Daar komt ook de afkeer van homoseksualiteit vandaan in extreem-rechtse kringen", stelt Moors.

Zo eenvoudig als het voor de rechts-radicalen ligt, zo moeilijk lijkt de kwestie voor meer gematigde politieke partijen. Benno L., veroordeeld voor seksueel misbruik van zwakbegaafde kinderen, moet ergens wonen, maar welke Leidenaar wil hem in zijn straat? Een duivels dilemma, in de woorden van premier Rutte.

De Leidse gemeenteraad vergadert vanavond over de situatie. Er is zeker steun voor de burgemeester, die 'zijn nek uitstak' door de zedendelinquent een thuis te gunnen in zijn stad en die 'pal staat voor de rechtsstaat', waar mensen na het uitzitten van hun straf met een schone lei, onder voorwaarden, terugkeren in de maatschappij. Maar de woede en de angst onder inwoners - er stonden dit weekend weer honderden bij de flat van Benno L. - vinden eveneens gehoor bij de raadsleden in het 17de-eeuwse stadhuis aan de Breestraat.

Emo-politiek
Volkswoede is een ingewikkeld thema voor politici, weet politicoloog André Krouwel. "Kijk, wij Nederlanders zijn geen Fransen; wij gaan niet zo snel massaal de straat op. Dan moet er echt een heel sterke emotie zijn. En dat is hier het geval. Want iedereen herkent dit gevoel. Er zijn zoveel mensen met kinderen, dit is heel gemakkelijk op jezelf te betrekken."

Krouwel deed onderzoek naar emoties in de politiek. Hij ziet in Leiden twee trends samenvloeien: ego-politiek en emo-politiek. "Emoties worden steeds belangrijker in de Nederlandse politiek. En ego's ook: kleine partijen die lekker voor zichzelf beginnen."

De lokale eenpitters, noemt de politicoloog ze, en een aanwinst voor de democratie vindt hij ze niet. "Mensen die zeggen: wij gaan ons niet aansluiten bij of samenwerken met een bestaande politieke beweging, bijvoorbeeld de sociaal-democratie. Nee, wij gaan alleen politiek bedrijven, voor de eigen belangen: ikke, ikke, ikke. Vre-se-lijk."

Het is voor zo'n lokale partij veel eenvoudiger om electoraal te scoren op het thema Benno L., dan voor een landelijke, legt Krouwel uit. Ten eerste is het onderwerp letterlijk dichtbij en lokale partijen richten zich op thema's die dicht bij de kiezer staan, onderwerpen die plaatselijk spelen. Krouwel: "Bovendien kunnen ze bij dit soort onderwerpen de grote landelijke partijen beschimpen. Een lokale partij kan makkelijker allerlei extreme standpunten innemen, want ze hebben geen verleden, en vaak ook geen verantwoordelijkheid. Wat ze roepen heeft weinig consequenties. Lokale eenpitters stappen ook vaak snel weer over naar een andere partij."

Voor een grote partij, neem de PvdA of de VVD, ligt dat anders. Een partij met landelijke belangen en een ideologische traditie moet meer kijken naar de lange termijn en naar grotere belangen dan alleen het lokale. Een landelijke partij heeft dikwijls ministers die meegewerkt hebben aan wetten, en die wetten moeten uitgevoerd worden.

Het is in Leiden dan ook de lokale fractie van Leefbaar Leiden (1 van de 39 zetels) die voorop gaat in de strijd tegen de huisvesting van Benno L. binnen de gemeentegrenzen. Deze 'lokale volkspartij' is 'per definitie tegen de huisvesting van veroordeelde pedoseksuelen in de stad' en zegde het vertrouwen in burgemeester Lenferink al op. Fractievoorzitter Daan Sloos in een verklaring: "In plaats van zich als burgervader zo sterk mogelijk maken voor de veiligheid van de Leidse burgers, in het bijzonder jonge en gehandicapte kinderen, lost burgemeester Lenferink de problemen van Haagse regenten op ten koste van de Leidse ingezetenen. Als een onvervalste regent duwt hij problemen door de keel van ouders met al of niet gehandicapte kinderen en buurtbewoners, door Benno L. te huisvesten te midden van een aantal instituten en instituties voor kinderen."

Volkert van der G.
André Krouwel ziet hoe in Leiden de rechtsstaat botst met de wil van het volk. En al die commotie rond Benno L. kan een rol gaan spelen bij de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen in Leiden, verwacht hij.

"Vooral de VVD gaat dit merken", voorspelt de politicoloog. "Omdat die partij zich graag wil profileren als een 'law and order-partij', die enerzijds staat voor handhaven, veiligheid en streng straffen, maar anderzijds ook gebonden is aan wat de rechtsstaat voorschrijft. Hier zie je mooi de grenzen van die ideologie."

Krouwel ziet in de Leidse botsing van rechtsstaat en volkswil 'een prachtig democratisch moment'. "Nu moeten burgers echt gaan nadenken: waarom hebben pedo's ook rechten?"

Krouwels collega-politicoloog Wouter van der Brug ziet eveneens hoe vooral de VVD worstelt met dit type dilemma's. Hij trekt een vergelijking met het proefverlof van Volkert van der G. Ook daar kwam de VVD, die het thema veiligheid claimt, met minister Opstelten en staatssecretaris Teeven op het departement, in een lastige situatie. Van der Brug: "De VVD zet zwaar in op veiligheid en 'law and order'; maar moet ook netjes de wet uitvoeren. Bij de kwestie rond Volkert van der G. had Rutte zijn bewindspersonen in een moeilijke positie gemanoeuvreerd door in de campagne ferme uitspraken te doen." "Van der G. mag nooit op proefverlof'", zei Rutte. Vervolgens bleek dat principe voor Rutte's partijgenoot Fred Teeven niet vol te houden toen de Raad voor de Strafrechtstoepassing oordeelde dat de moordenaar van Pim Fortuyn wel degelijk, net als ieder ander, recht had op proefverlof.

"In het geval van Benno L. moet gezegd worden dat Teeven het keurig heeft afgehandeld door achter de burgemeester te gaan staan", vindt Van der Brug.

"Voor partijen als het CDA en de PvdA is het makkelijker om hiermee om te gaan dan voor de VVD, omdat ze zich minder op dit soort zaken willen profileren", vervolgt Van der Brug. "Dan kun je dus eenvoudiger zeggen: 'die beslissing ligt bij de rechter, we moeten de wet uitvoeren, we moeten ons er als politiek niet te veel mee bemoeien, enzovoort."

Burgemeester Lenferink zal vanavond stevig aan de tand gevoeld worden, maar kan waarschijnlijk rekenen op steun van de Leidse gemeenteraad. Hij heeft al aangegeven dat L. in zijn stad mag blijven wonen, en dat er extra veiligheidsmaatregelen zijn genomen. Wellicht dat op termijn de storm gaat liggen in de stad, ook omdat het verblijf van L. slechts tijdelijk zal zijn, zo heeft de burgemeester aangekondigd.

Maar de kwestie Volkert van der G. zal ongetwijfeld weer commotie op gaan leveren, als de moordenaar van Fortuyn in mei van dit jaar vrijkomt. Het zal een uitdaging worden voor politici om dan met de volkswoede om te gaan, binnen de juridische kaders van de rechtsstaat.

Standpunten in de Leidse raad
Leefbaar Leiden is de felste tegenstander van huisvesting van Benno L. in Leiden. De partij laat weten 'woest' te zijn over de komst van de zedendelinquent en heeft het vertrouwen in burgemeester Lenferink opgezegd. Maar Leefbaar Leiden heeft slechts een zetel in de raad.

De grootste partij in Leiden is D66, met 10 van de 39 zetels. Deze partij prijst de burgemeester juist: "Het is goed dat we ons realiseren dat het in een vrij land zo is dat de rechter een straf oplegt, en dat de veroordeelde daarna weer terugkomt in de maatschappij. D66 vindt niet dat de burgemeester daar niet aan zou mogen meewerken. Integendeel, het is een groot goed dat dit - onder streng toezicht - kan in Nederland. D66 kan zich er dus in vinden dat de burgemeester aan de komst van Benno L. naar Leiden heeft meegewerkt. We hebben wel vragen, onder andere over de hele strikte geheimhouding en de voorwaarden", zo valt te lezen op de website van de partij.

"Voor de VVD moet veiligheid voorop staan. Mijn grootste zorgen gaan uiteraard over de veiligheid van de kinderen", stelt fractievoorzitter Paul Laudy van de liberalen (6 van 39 zetels). "De burgemeester heeft wel extra maatregelen aangekondigd. Benno L. mag bijvoorbeeld geen contact hebben met kinderen. Maar hoe ga je dat handhaven, vraag ik me af. En wie zijn de vrijwilligers die hem gaan begeleiden? Zijn die daarop getraind? " Laudy heeft zich verwonderd over het feit dat de burgemeester de beslissing om L. in Leiden toe te laten in zijn eentje genomen heeft. "Hij had het beter kunnen overleggen. Nu lopen we achter de feiten aan."

De PvdA (6 zetels) staat vierkant achter 'haar' burgemeester. "Burgemeester Lenferink wist natuurlijk dat zijn beslissing veel onrust, boosheid en bezorgdheid bij velen van ons in Leiden teweeg zou brengen. Laat duidelijk zijn dat wij dat zeer goed begrijpen en wij dat terechte onrust, boosheid en bezorgdheid vinden, die zeer en zeer serieus genomen moet worden. (...) Het dwingt veel respect af dat onze burgemeester zijn nek heeft uitgestoken", schrijft fractievoorzitter Henny Keereweer op de site van zijn partij.

undefined