Wordt het niet eens tijd dat Frank Underwood ten val komt?

Nee, het huis stort niet in
Frank Underwood is een held. Hij intrigeert met zijn slechtheid, maar vooral omdat het geen banale slechtheid is. Hij is niet slecht om het slecht-zijn: de doortraptheid van zijn personage is puur functioneel. Een net afgekickte alcoholist weer aan de drank helpen als hem dat uitkomt, het strategisch lekken van informatie die hem juist in ruil voor hulp is toevertrouwd. Zwakheid, bah. Daar heeft Underwood geen tijd voor.

Slechtheid in films en fictie heeft vaker aantrekkingskracht. Zie Shakespeare's 'Macbeth' - scenarioschrijver Beau Willimon moet dat stuk overigens wel zowat uit het hoofd kennen. Of neem de doortrapte JR in de serie 'Dallas'. Ook is veel gezegd en geschreven over crimineel Tony Soprano, uit de successerie van HBO. Soprano wordt zo vermenselijkt dat je hem zijn wandaden niet kwalijk neemt. Maar Macbeth wordt uiteindelijk doodgestoken, JR neergeschoten, en in 'The Sopranos' fungeert Tony's gezin, en vrouw Carmela in het bijzonder, nog enigszins als moreel tegenwicht.

Papierversnipperaar
In 'House of Cards' ontbreekt tot nu toe elk evenwicht. Om mee te komen in het Washington dat we in de serie zien, moet je wel over lijken gaan. Alle zwakke (lees: menselijke) personages worden ofwel genadeloos neergehaald, ofwel ingekapseld in de plannen van Underwood. Alleen zijn vrouw Claire weet de hoofdrolspeler te evenaren in zijn doortraptheid. Juist, Lady Macbeth.

Ontvangen verjaardagswensen verdwijnen ongelezen in de papierversnipperaar, maar niet voordat de afzenders zijn geïnventariseerd. Zelfs seks is manipulatief: "Alles draait om seks. Behalve seks. Seks draait om macht", citeert hij Oscar Wilde.

Het wordt vaak aangestipt in 'House of Cards': Underwoods 'ruthless pragmatism'. Hij heeft geen geduld met incompetente Congresleden, die uit idealistische motieven van de roedel afdwalen. Waarom zou hij ook?

De wereld waarin Underwood zich beweegt is een wereld zoals de zeventiende-eeuwse Britse politieke filosoof Thomas Hobbes die voor zich zag: nasty, brutish & short. Er is geen tijd te verdoen met niet-functionele zaken als empathie, liefde of cultuur. Je kunt dat koud, weinig menselijk of onaardig vinden. Maar het heeft ook iets aantrekkelijks. En het is lekker overzichtelijk.

Hobbesiaanse spel
Of Frank Underwood gelukkig kán zijn? Zal het behalen van zijn doel hem genoegdoening geven? Vermoedelijk niet - maar daar gaat de serie ook niet over. Die draait om het hobbesiaanse machtspolitieke spel. Dat goed kunnen spelen, daar haalt Underwood genoegdoening uit.

Precies daarom hoeft Frank Underwood niet van zijn voetstuk te vallen. Hij is veruit de sluwste in de jungle van Washington, hij speelt het spel het beste en verdient het om te winnen.

En: hoewel er in de serie geen tegenpolen voorkomen waaraan hij rekenschap aflegt, doet hij dat wel. Aan u, beste kijker. Kevin Spacey doorbreekt de vierde wand (daar is Shakespeare weer) om zich te verantwoorden aan de kijker. U bent daarmee zijn geweten, én het zorgt ervoor dat u samen met Frank Underwood optrekt in die jungle. Daarom wilt u dat hij slaagt.

Ja, het huis stort wél in
Wie al walgt van de openingsscène van het eerste seizoen van 'House of Cards', kan beter meteen stoppen met kijken. Frank Underwood wurgt een hondje. Het dier is aangereden door een auto en ligt te kermen. Je zou het daarom nog kunnen zien als een nobele daad. Maar niet bij Underwood. Terwijl hij kracht zet op de nek van het dier, kijkt hij recht in de camera en zegt: "Ik heb geen geduld voor zinloze dingen."

Zo, de toon is gezet. In de loop van de serie zal Frank Underwood nog veel ergere dingen doen. En hij komt daar mee weg. Telkens weer. Dat niet alleen: terwijl hij het doet, blijft z'n macht groeien.

Een slechterik als hoofdpersoon zagen we vaker in series. Dexter, in de gelijknamige productie, is een seriemoordenaar. Tony uit 'The Sopranos' is geen lieverdje, als maffiabaas uit New Jersey. Toch overtreft Frank Underwood zijn collega-schurken. De man lijkt over geen enkele emotie te beschikken, anders dan een hunkering naar macht. Zelfs de relatie met zijn vrouw Claire lijkt vooral een zakelijke verstandhouding.

Idealen
Dat wordt nog eens versterkt door het feit dat vrijwel niemand van de karakters in 'House of Cards' wél een schoon geweten heeft. De serie toont daarmee een uiterst cynische blik op het functioneren van de Amerikaanse politiek. Poogt iemand toch aan zijn idealen vast te houden, dan zorgt Underwood er wel voor die om zeep te helpen. Het kwade wint van het goede. Dat niet alleen: het kwade wordt tot nu toe geen strobreed in de weg gelegd.

Dat wordt allemaal nóg ongemakkelijker doordat Underwood zo nu en dan recht in de camera kijkt en vertelt wat er in zijn hoofd omgaat. Je wordt als kijker als het ware de medeplichtige van deze zieke geest. Kevin Spacey is op zulke momenten op z'n best. Aan het eind van het vorige seizoen kijkt hij recht in de lens. Sinister, zoals alleen Spacey dat kan. Hij heeft zijn doel bereikt en jij weet hoe. De rillingen lopen over je rug.

Moraal
Maar daar zit nou juist het probleem. Volgens de ongeschreven wetten van fictie, drama en televisie verdient hij het vroeg of laat ten val te komen. Als 'House of Cards' tenminste een serie met moraal is. Een val van Underwood betekent overigens wel dat dit ook meteen het laatste seizoen is. Zonder zijn slechte, maar machtige personage is er geen serie.

Zou de campagneposter van het nieuwe seizoen een voorteken zijn? Underwood zit, terwijl het bloed van zijn handen druipt, in de marmeren troon van het Lincoln Memorial. Een monument ter nagedachtenis aan de eerste Amerikaanse president die tijdens zijn ambtstermijn werd vermoord.