'Willem Wilmink maakte alles leesbaar en interessant'

"Wilmink is op een voorleesmiddag voor kinderen, opa's en oma's, moeders en vaders. Aan het eind vraagt een meisje of hij het lied over Frekie nog eens wil zingen. Dat kan niet, want de schrijver moet eerst nog signeren en interviews geven. Het meisje blijft wachten. Als Wilmink na een tijdje terugkomt, zit ze er nog. En dan, schrijft Wilmink: 'Ik pakte mijn accordeon en zong haar verzoeknummer. Dat is mooi, zei ze. Ik geloofde haar onvoorwaardelijk en ging naar huis met een groot gevoel van zekerheid. Niets is mooier dan een optreden voor een publiek dat maar uit één persoon bestaat.'

Dit stukje is me heel dierbaar: een column, ooit verschenen in dagblad Tubantia. Dat raakte mij enorm. Ik denk omdat ik dat gevoel had bij alle stukken in mijn boek. Dat Wilmink een optreden voor mij alleen verzorgde.

Toen ik zijn lezing over Bredero las, was het of ik zelf in de zaal zat, of hij mijn privédocent was. Voor het eerst maakte iemand mij duidelijk hoe goed Bredero is, en waarom je zo van hem kunt genieten. Zoals je naar Ramses Shaffy, Herman van Veen of André Hazes kunt luisteren, kun je naar Bredero luisteren. Als een soort volkszanger. Zo kijkt Wilmink ook op een voor mij nieuwe manier naar de poëzie van Nijhoff, heel liefdevol.

Die lezingen waren een ontdekking voor mij. Hij schreef ze voor een belangrijk deel voor een publiek van ongeschoolde toehoorders. Leerlingen van de moedermavo.

Hoewel hij zelf neerlandicus was, had hij de academische wereld gedesillusioneerd de rug toegekeerd. Volgens Wilmink hoef je niet gestudeerd te hebben om literatuur te begrijpen, heb je geen theorieën en literatuurgeschiedenissen nodig voor je je ergens in kunt verdiepen. Iedereen heeft verstand genoeg om gevoel bij literatuur te hebben, om het te snappen. Vandaar ook die titel van het boek, hij is van Wilmink zelf. Een beetje provocatief, met een knipoog naar de academische wereld.

Wilmink schrijft op precies de juiste toon over literatuur. Zijn stukken - 'opstellen' is misschien het beste woord - zijn naturel, terloops, vanzelfsprekend. Direct, vanuit zijn hart, over de dingen die hem geraakt hebben. Ze bevatten geen moeilijke woorden, maar tonen intussen ongelooflijk veel kennis, over schrijvers, over hoe gedichten in elkaar zitten. Het is allemaal eerst helemaal begrepen en daarna in eigen woorden naverteld. Het oogt eenvoudig, maar ik denk dat weinig mensen het kunnen.

Zelf heb ik Wilmink pas laat ontdekt. Ik was al achter in de 20 en stuitte op het Instituut voor Neerlandistiek in Amsterdam toevallig op zijn verzamelde liedjes en gedichten. Ik begon te lezen en was vervolgens urenlang verdwenen. Ik was verbijsterd en verbaasd hoe goed die gedichten waren, en hoe veelzijdig.

Niet veel later maakte ik voor het eerst kennis met zijn stukken over literatuur. Ik bleek met alle liefde over Sint Brandaan te lezen of over Anthonis de Roovere. Over Theo Thijssen, van wie ik niet veel wist, of over Simon Carmiggelt. Wilmink was de ideale gids voor mij.

Hij heeft ontzettend veel over literatuur geschreven, van de Middeleeuwen tot nu, over sprookjes, liedkunst. Die stukken waren verspreid over tijdschriften, voorwoorden in andere bundels. In dit boek zijn ze chronologisch samengebracht. Daardoor heeft het iets van een literatuurgeschiedenis.

Ik denk dat-ie het prachtig zou hebben gevonden, een soort bewijs dat hij als neerlandicus heus wel wat te zeggen had. Met iemand als Willem Wilmink is alles leesbaar en interessant te maken. Ik zou willen dat er meer over literatuur geschreven werd zoals hij dat deed."

Guus Middag (samenstelling): Willem Wilmink. Handig literatuurboek. Voor mensen met meer verstand dan opleiding Nijgh & Van Ditmar; 472 blz. euro 45

undefined